کمک های اولیه
هر ساله در کشور، هزاران نفر از مردم در تصادفات می میرند و یا دچار آسیب های جدی می شوند. بسیاری از مرگ ها در صورتیکه قبل از رسیدن اورژانس کمک های اولیه به مصدوم داده شود قابل پیشگیری هستند.
اگر فردی آسیب دیده است شما باید این کارها را بکنید:
- ابتدا مطمئن شوید که شما و فرد مصدوم در معرض خطر نیستید، و اگر امکان دارد موقعیت را ایمن کنید
- زمانیکه شرایط ایمن بود در صورت ضرورت با شماره ی 115 برای درخواست آمبولانس تماس بگیرید
- کمک های اولیه ی پایه را انجام دهید
اگر فردی هشیار نیست و آسیب دیگری ندارد که مانع حرکت دادنش شود او را در وضعیت بهبودی (ریکاوری) قرار دهید تا کمک برسد. او را تحت نظر داشته باشید تا مطمئن شوید بطور طبیعی نفس می کشد و چیزی راه هوایی ش را مسدود نکرده است.
اگر فردی بعد از تصادف بطور طبیعی نفس نمی کشد یک آمبولانس درخواست کنید و بلافاصله عملیات احیاء را آغاز کنید. اگر برای انجام تنفس دهان به دهان آموزش ندیده اید عملیات احیاء بدون تنفس دادن را انجام دهید.
تصادفات و اورژانس های شایع
در زیر، لیستی از شایع ترین آسیب هایی که نیاز به درمان اورژانسی دارند و اطلاعاتی در مورد نحوه ی برخورد و مواجهه با آنها، به ترتیب حروف الفبا آورده شده است:
- آنافیلاکسی (یا شوک آنافیلاکتیک)
- خونریزی
- سوختگی و تاول
- خفگی
- غرق شدگی
- شوک الکتریکی(خانگی)
- شکستگی ها
- حمله ی قلبی
- مسمومیت
- شوک
- سکته ی مغزی
آنافیلاکسی
آنافیلاکسی (یا شوک آنافیلاکتیک) یک واکنش آلرژیک شدید است که می تواند بعد از گزیدگی حشرات یا خوردن غذاهایی خاص ایجاد شود. این واکنش های منفی بسیار سریع هستند و طی چند ثانیه تا چند دقیقه بعد از تماس فرد با ماده ای که به آن آلرژی دارد (آلرژن) ظاهر می شوند.
طی شوک آنافیلاکتیک، از آنجائیکه زبان و گلو متورم می شود و ممکن است راه هوایی فرد را مسدود کند امکان دارد تنفس برایش دشوار شود.
در صورتیکه فکر می کنید کسی دچار شوک آنافیلاکتیک شده است فورا با شماره ی 115 تماس بگیرید.
بررسی کنید که آیا فرد داروی خاصی مصرف می کند. بعضی افرادی که می دانند آلرژی شدید دارند با خودشان آمپول تزریق آدرنالین دارند که به شکل یک سرنگ از قبل پر شده است. شما می توانید به فرد کمک کنید تا دارویش را مصرف کند یا اگر آموزش دیده اید، خودتان دارو را به او بدهید.
بعد از تزریق، تا زمانیکه کمک پزشکی برسد مراقب فرد باشید. همه ی مصدومینی که تزریق داخل عضلانی یا زیرجلدی آدرنالین داشته اند در سریع ترین زمان ممکن بعد از دریافت تزریق باید توسط متخصص ارزیابی و بررسی شوند.
در زمانیکه منتظر هستنید تا کمک پزشکی برسد اطمینان حاصل کنید که فرد راحت است ومی تواند به خوبی نفس بکشد. اگر هشیار است بهترین وضعیت برای او صاف نشستن است.
خونریزی
اگر فردی به شدت خونریزی می کند هدف اصلی، پیشگیری از خونریزی بیشتر و کاهش اثرات شوک است (سطرهای زیر را ببینید).
ابتدا، با شماره ی 115 تماس بگیرید و در اسرع وقت درخواست یک آمبولانس کنید.
اگر دستکش یکبار مصرف در دسترس دارید برای کاهش ریسک انتقال هرگونه عفونتی از آنها استفاده کنید.
بررسی کنید آیا چیزی در زخم باقی مانده است یا خیر. اگر اینطور است مراقب باشید آنرا بیشتر به داخل زخم فشار ندهید.
در عوض، محکم به طرف دیگر شی ء خارجی فشار وارد کنید و قبل از پانسمان کردن اطراف آن را محافظت کنید تا از وارد شدن فشار روی آن جلوگیری شود.
اگر شی ء خارجی داخل زخم وجود ندارد:
- با دستی که دستکش پوشیده اید به کمک یک پارچه ی تمیز یا پانسمان اگر ممکن است روی زخم فشار بیاورید و نگه دارید. تا زمانیکه خونریزی متوقف شود فشار روی زخم را نگه دارید.
- از یک پانسمان تمیز برای محکم بستن زخم استفاده کنید
- اگر خونریزی از ورای پارچه هم ادامه دارد تا توقف خونریزی فشار روی زخم را نگه دارید و سپس از یک پارچه ی تمیز دیگر برای جایگزینی پانسمان استفاده کنید. پانسمان اولیه را جا به جا نکنید اما بررسی کنید که خونریزی قطع شده باشد.
اگر قسمتی از بدن مانند یک انگشت قطع شده است آنرا داخل یک کیسه ی پلاستیکی قرار داده یا داخل محافظ پلاستیکی بپیچید و اطمینان حاصل کنید که همراه مصدوم به بیمارستان فرستاده شود.
در موارد خونریزی همواره کمک پزشکی درخواست کنید مگر اینکه خونریزی جزئی باشد.
اگر دچار خونریزی از بینی شدید که بعد از 20 دقیقه قطع نشده است به نزدیک ترین بخش تصادفات و اورژانس مراجعه کنید.
درباره ی نحوه ی درمان خونریزی های جزئی ناشی از بریدگی و خراش و نحوه ی درمان خونریزی از بینی بیشتر بخوانید.
پانسمان های هموستاتیک و شریان بندها
در وضعیت های خاص، زمانیکه خونریزی بسیار شدید بوده و از انتهای بدن مانند سر، گردن یا تنه است، ممکن است لازم باشد از پانسمان هموستاتیک یا شریان بند استفاده شود.
پانسمان هموستاتیک دارای ویژگی ست که کمک می کند خون سریع تر لخته شود. شریان بند یک نوار است که محکم دور اندام بسته می شود تا خونریزی متوقف شود. پانسمان هموستاتیک و باند شریان بند تنها توسط افرادی باید به کار گرفته شود که برای استفاده ی از آنها آموزش های لازم را دیده اند.
سوختگی و تاول
اگر کسی دچار سوختگی یا تاول شده است:
- محل سوختگی را در اسرع وقت با آب سرد روان به مدت حداقل 20 دقیقه یا تا زمانیکه درد بهبود یابد، خنک کنید
- در صورت نیاز با شماره ی 115 تماس بگیرید و کمک پزشکی درخواست کنید
- در حالیکه محل سوختگی را خنک می کنید هرگونه لباس یا زیورآلات را با دقت بیرون آورید مگر اینکه به پوست چسبیده باشند
- در صورتیکه منطقه ی سوخته ی “وسیعی” را خنک می کنید بویژه در نوازادان، کودکان یا افراد مسن، آگاه باشید که این کار می تواند باعث افت دمای بدن(هیپوترمی) شود (در این صورت لازم است خنک کردن محل سوختگی را متوقف کنید تا از هیپوترمی جلوگیری شود).
- محل سوختگی را به صورت شل با محافظ پلاستیکی بپوشانید. اگر به محافظ پلاستیکی دسترسی ندارید از پارچه ی خشک و تمیز یا جنس غیرکرکی استفاده کنید. محل زخم را محکم نپوشانید چرا که تورم می تواند باعث آسیب های بعدی شود.
- از کرم ها، لوسیون ها یا اسپری در محل سوختگی استفاده نکنید.
در مورد سوختگی های شیمیایی، دستکش محافظ بپوشید، همه ی لباسهایی که آلوده هستند را خارج کنید و محل سوختگی را به مدت حداقل 20 دقیقه با آب سرد روان بشوئید تا مواد شیمیایی از محل شسته شوند. اگر امکان دارد علت ایجاد صدمه را شناسایی کنید.
در موقعیت های مشخصی که بطور مرتب از یک ماده ی شیمیایی خاص استفاده می شود پادزهر مخصوص آن ماده هم ممکن است در دسترس باشد تا در شرایط سوختگی مورداستفاده قرار گیرد.
مراقب باشید خودتان را با ماده ی شیمیایی آلوده نکنید و نسوزانید و در صورت نیاز لباس محافظ بپوشید.
برای دریافت کمک فوری پزشکی با شماره ی 115 تماس بگیرید.
خفگی
اطلاعاتی که در زیر آمده است در مورد خفگی در بزرگسالان و کودکان بالاتر از یکسال است. در این لینک در مورد اینکه در موارد خفگی نوزاد زیر یک سال چه باید کرد بخوانید.
خفگی خفیف
اگر فقط قسمتی از راه هوایی بسته شده است فرد آسیب دیده اغلب می تواند صحبت کند، گریه کند، سرفه کند یا نفس بکشد. در موقعیت هایی اینچنین، معمولا فرد می تواند خودش انسداد را برطرف کند.
اگر خفگی خفیف است:
- فرد را تشویق کنید سرفه کند تا انسداد برطرف شود
- اگر شی ء داخل دهانش است از او بخواهید آن را بیرون بیندازد
- دست خود را برای کمک به خارج کردن شی ء خارجی وارد دهان او نکنید زیرا ممکن است تصادفا دستتان را گاز بگیرد
اگر سرفه کردن کمکی نکرد، به پشت او بزنید. (سطرهای زیر را ببینید.)
خفگی شدید
در صورتیکه خفگی شدید است فرد قادر به صحبت کردن، فریاد زدن، سرفه یا تنفس نخواهد بود و اگر کمک به او نرسد هوشیاری ش را از دست می دهد.
برای کمک به یک بزرگسال یا کودک بالای یک سال باید این کارها را انجام دهید:
فشار شکمی را به نوزادان زیر یکسال و یا زنان حامله وارد نکنید.
برای وارد کردن ضربه های شکمی به فردی که دچار خفگی شدید شده است و جزء یکی از گروههای فوق نیست، این مراحل را انجام دهید:
- پشت سر فردی که دچار خفگی شده است، بایستید
- بازوهایتان را دور کمر او قرارداده و کاملا آنها را به جلو خم کنید.
- یک دست خود را مشت کرده و درست بالای ناف فرد قرار دهید.
- دست دیگر خود را روی دست مشت کرده قرار داده و محکم به سمت بالا و داخل فشار وارد کنید.
- این حرکت را تا 5 بار تکرار کنید.
هدف از این کار اینست که عامل انسداد با یک مانور قفسه ی سینه خارج شود تا اینکه لازم باشد همه 5 بار انجام شود.
اگر راه هوایی فرد بعد از وارد کردن ضربه به پشت و مانور فشار شکمی همچنان مسدود است:
- با شماره ی 115 تماس گرفته آمبولانس درخواست کنید. به اپراتور پشت خط تماس 115 بگوئید که مصدوم دچار خفگی شده است.
- تا زمانیکه کمک برسد با حرکات دوره ای 5 ضربه به پشت و 5 مانور فشار شکمی ادامه دهید.
هر فردی که دچار خفگی شده است باید بعدا توسط یک متخصص از لحاظ سایر آسیب ها یا بقایای انسداد مورد ارزیابی قرار گیرد.
غرق شدگی
وقتی فردی در آب دچار مشکل شده است تا زمانیکه واقعا ضرورت ندارد برای کمک به او وارد آب نشوید.
وقتی فرد به خشکی رسید اگر نفس نمی کشد، راه هوایی ش را باز کنید و قبل از شروع عملیات احیاء پنج تنفس اولیه ی دهان به دهان به او بدهید. اگر تنها هستید قبل از اینکه درخواست کمک اورژانسی کنید یک دقیقه عملیات احیاء را روی فرد انجام دهید.
نحوه ی انجام عملیات احیاء و تنفس دهان به دهان را یاد بگیرید.
اگر فرد هشیار نیست اما همچنان نفس می کشد او را در وضعیت بهبودی (ریکاوری) قرار دهید در حالیکه سرش پایین تر از بدنش قرار داشته باشد و فورا درخواست آمبولانس کنید.
مراقب مصدوم باشید تا مطمئن شوید که تنفسش قطع نمی شود یا چیزی راههای هوایی ش را نبسته است.
شوک الکتریکی (خانگی)
اگر فردی دچار شوک الکتریکی شد، جریان الکتریسیته را در شبکه قطع کنید تا ارتباط بین فرد با منبع الکتریسیته قطع شود.
اگر به منبع اصلی دسترسی ندارید:
- تا زمانیکه مطمئن نشده اید که جریان الکتریسیته قطع نشده است، نزدیک نروید یا به فرد مصدوم دست نزنید
- وقتی منبع جریان الکتریسیته قطع شد، اگر فرد نفس نمی کشد، با شماره ی 115 برای درخواست آمبولانس تماس بگیرید.
سپس به دنبال کمک پزشکی باشید – مگر اینکه شوک الکتریکی بسیار خفیف باشد.
شکستگی ها
گاهی مشکل است بتوان گفت فرد دچار شکستگی استخوان یا مفصل شده است یا فقط یک آسیب ساده ی عضلانی دارد. اگر هرگونه تردیدی در شکستگی دارید، با آسیب ایجاد شده مانند یک شکستگی استخوان برخورد کنید.
اگر فرد غیرهشیار است، اختلال در تنفس دارد یا خونریزی شدید می کند ابتدا باید این مشکلات را از طریق عملیات احیاء و کنترل خونریزی از طریق فشار مستقیم روی محل آسیب برطرف کرد.
اگر فرد هشیار است با ثابت نگه داشتن شکستگی تا حد ممکن تا تا زمانیکه مصدوم به بیمارستان منتقل شود از وارد شدن درد و آسیب بیشتر جلوگیری کنید.
میزان آسیب را بررسی کنید و ببینید که بهتر است مصدوم با آمبولانس به بیمارستان منتقل شود یا اتوموبیل. بعنوان مثال، اگر درد خیلی شدید نیست می توانید خودتان مصدوم را با ماشین به بیمارستان منتقل کنید. همیشه بهتر است فرد دیگری رانندگی کند تا اگر شرایط مصدوم بدتر شد، بعنوان مثال اگر بعلت درد هشیاری ش را از دست داد یا استفراغ کرد، شما بتوانید به او رسیدگی کنید.
با این حال اگر:
- مصدوم درد زیادی دارد و نیاز به داروهای مسکن قوی دارد او را حرکت ندهید و آمبولانس درخواست کنید.
- اگر مشخص است که مصدوم دچار شکستگی ساق پا شده است او را حرکت ندهید، اما او را در همان وضعیتی که یافتید، نگه دارید و آمبولانس درخواست کنید.
- اگرمشکوک هستید که پشت (ستون فقرات) او شکسته یا دچار آسیب شده است او را حرکت ندهید و آمبولانس درخواست کنید.
به فرد مصدوم هیچ چیزی برای خوردن یا آشامیدن ندهید چرا که ممکن است زمانیکه به بیمارستان می رسد نیاز به بیهوشی داشته باشد (داروهای بیهوش کننده)
در صفحات زیر می توانید مطالب بیشتری درباره ی شکستگی های خاص استخوانی بخوانید:
حمله ی قلبی
حمله ی قلبی یک از شایع ترین وضعیت های قلبی تهدید کننده ی زندگی است.
اگر فکر می کنید فردی دچار حمله ی قلبی شده است او را بنشانید و تا آنجا که ممکن است در وضعیت راحتی قرار دهید و با شماره ی 115 برای درخواست آمبولانس تماس بگیرید.
علائم حمله ی قلبی عبارتند از:
- درد قفسه ی سینه – درد معمولا در قسمت مرکزی یا سمت چپ قفسه ی سینه است و ممکن است بصورت احساس فشار، سنگینی یا فشردگی باشد.
- درد در سایر نقاط بدن – ممکن است این حس وجود داشته باشد که درد از قفسه ی سینه به سمت پایین در یک یا هردو بازو حرکت می کند یا به سمت فک پایین، گردن، پشت یا شکم(معده) می رود.
فرد را در وضعیت نشسته و راحتی قرار دهید.
اگر هشیار است، به او اطمینان خاطر دهید و از او بخواهید یک قرص آسپرین 300 میلی گرمی را به آرامی بجود(مگر اینکه بدانید نباید آسپرین مصرف کند- مثلا اگر زیر 16 سال سن دارد یا به آن آلرژی دارد).
اگر فرد هرگونه دارویی برای آنژین صدری مصرف می کند، مانند اسپری یا قرص، به او کمک کنید داروهایش را مصرف کند. علائم حیاتی ش مانند تنفس او را تا کمک برسد، کنترل کنید.
اگر وضعیت فرد بدتر شد و هشیاری ش را از دست داد راه هوایی ش را باز کنید، تنفسش را چک کنید و اگر لازم است عملیات احیاء را شروع کنید. مجددا با سرویس اورژانس تماس بگیرید و اطلاع دهید که مصدوم اکنون در وضعیت ایست قلبی است.
مسمومیت
مسمومیت بطور بالقوه تهدید کننده حیات است. بیشتر موارد مسمومیت زمانی اتفاق می افتد که فرد یک ماده ی سمی مانند مواد سفیدکننده بلعیده است. یک داروی پزشکی را بیش از دوز مجاز مصرف کرده است یا گیاهان و قارچ های وحشی خورده است. مسمومیت با الکل هم می تواند علائم مشابهی ایجاد کند.
اگر فکر می کنید فردی یک ماده ی سمی خورده است برای دریافت کمک یا مشورت پزشکی فوری با شماره ی 115 تماس بگیرید.
اثرات مسمومیت بستگی به ماده ای دارد که بلعیده شده است، اما می تواند شامل استفراغ، از دست دادن هشیاری، درد یا احساس سوختگی باشد. توصیه های زیر مهم هستند:
- بفهمید چه ماده ای بلعیده شده است در اینصورت می توانید به امدادرسان یا پزشک اطلاع دهید
- به فرد مصدوم تا زمانیکه متخصص تیم سلامت توصیه نکرده هیچ چیزی برای خوردن یا آشامیدن ندهید.
- سعی نکنید باعث شوید فرد استفراغ کند.
- با مصدوم بمانید، چرا که ممکن است وضعیتش بدتر شده و هوشیاری ش را از دست بدهد.
اگر در مدتی که منتظر هستید تا کمک برسد فرد هوشیاری ش را از دست داد، تنفسش را چک کنید و اگر لازم است عملیات احیاء را انجام دهید.
اگر دهان یا راه هوایی مصدوم آلوده به ماده ی سمی است، تنفس دهان به دهان انجام ندهید.
مصدوم را تنها نگذارید چرا که ممکن است به پشت بغلتد، این کار می تواند موجب استفراغ فرد شود. محتویات استفراغ می تواند وارد ریه هایش شده و باعث خفگی شود.
اگر مصدوم هشیار است و بطور طبیعی نفس می کشد او را در وضعیت بهبودی (ریکاوری) قرار داده و سطح هشیاری و تنفس او را زیر نظر داشته باشید.
در مورد درمان مسمومیت با الکل و درمان فردی که مسموم شده است بیشتر بخوانید.
شوک
در موارد آسیب یا بیماری جدی، مهم است که مراقب علائم شوک باشید.
شوک یک وضعیت تهدید کننده ی حیات است و زمانی رخ می دهد که سیستم گردش خون نمی تواند به میزان کافی خون اکسیژن دار در اختیار بدن قرار دهد، در نتیجه ارگان های حیاتی بدن از اکسیژن محروم می شوند.
این وضعیت اغلب بعلت از دست دادن شدید خون است (خونریزی شدید)، اما می تواند بعد از سوختگی های شدید، استفراغ شدید، حمله قلبی، عفونت باکتریایی یا واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) هم رخ دهد.
نوع شوکی که اینجا توضیح داده شد با شوکی که پاسخ احساساتی به نام شوکه شدن است و بعد از یک واقعه یا تصادف رخ می دهد، یکسان نیست.
علائم شوک عبارتند از:
- پوست رنگ پریده، سرد و مرطوب
- تعریق
- تنفس سریع و کم عمق
- ضعف و گیجی
- احساس ناخوشی و احتمالا استفراغ
- تشنگی
- خمیازه
- آه کشیدن(بیرون دادن نفس با صدا)
اگر به شوک شک کردید و متوجه شدید فردی هر یک از علائم ذکر شده ی بالا در مورد شوک را دارد، فورا درخواست کمک پزشکی کنید. اگر این علائم وجود دارد باید:
- در اسرع وقت با شماره ی 115 تماس بگیرید و آمبولانس درخواست کنید
- هرگونه آسیب مشخص را مداوا کنید
- اگر آسیب فرد اجازه می دهد او را بخوابانید و اگر ممکن است پاهایش را بلند کرده، نگه دارید
- از یک کت یا پتو برای گرم کردنش استفاده کنید
- چیزی برای خوردن یا آشامیدن به او ندهید
- به او اطمینان خاطر و قوت قلب بدهید
- مصدوم را زیر نظر داشته باشید – اگر تنفسش متوقف شد علمیات احیاء را آغاز کنید و مجددا به سرویس اورژانس اطلاع دهید
سکته ی مغزی
دستورالعمل سریع مهم ترین چیزی ست که در مواجهه با فردی که دچار سکته ی مغزی شده ست، باید به خاطر داشته باشید. هرچه سریع تر این فرد درمان شود، بهتر است. بلافاصله کمک اورژانسی پزشکی درخواست کنید.
اگر فکر می کنید فردی دچار سکته ی مغزی شده است سرعت عمل داشته باشید:
- ضعف صورت – آیا فرد نمی تواند بطور قرینه بخندد یا چشم ها یا دهانش آویزان شده است؟
- ضعف بازوها – آیا فرد فقط می تواند یک بازو را بالا بیاورد؟
- اختلالات تکلم – آیا فرد نمی تواند واضح صحبت کند یا متوجه منظور شما نمی شود؟
- تماس سریع ب اشماره ی 115 – اگر فرد هرکدام از این علائم را دارد باید درخواست کمک اورژانسی کرد
درخواست کمک در شرایط اورژانس
در ایران سالهاست که شماره ی 115 شماره ی تلفن خدمات اورژانس است.
زمانیکه با شماره ی 115 تماس می گیرید از شما می پرسند که به چه خدماتی نیاز دارید، همچنین از شما موارد زیر را می پرسند:
- شماره ی تلفن شما
- آدرس محلی که از آنجا تماس گرفته اید
- شرح مختصری از آنچه که برای مصدوم اتفاق افتاده است و اینکه آیا خونریزی دارد، هوشیاری ش را از دست داده یا تنفس نمی کند
فردی که تماس شما را پاسخ می دهد به شما توصیه هایی در مورد مصدوم می کند، تا زمانیکه کمک برسد.