شپش سر یکی از مشکلات شایع بهداشتی است که به‌ویژه در میان کودکان و در محیط‌های گروهی مانند مدارس و مهدکودک‌ها رایج است. این حشره کوچک و مزاحم می‌تواند باعث خارش شدید، ناراحتی و حتی عفونت‌های پوستی شود. شپش سر از خون پوست سر تغذیه می‌کند. شپش ماده تخم‌هایی (نیت) می‌گذارد که به ساقه مو می‌چسبند. داشتن شپش سر نشانه بهداشت شخصی ضعیف یا محیط زندگی ناپاک نیست. شپش سر بیماری‌های باکتریایی یا ویروسی را منتقل نمی‌کند.
داروهای بدون نسخه و تجویزی می‌توانند به درمان شپش سر کمک کنند. دستورالعمل‌های درمانی را با دقت دنبال کنید تا پوست سر و مو از شپش و تخم‌های آنها خلاص شوید. افراد همچنین از تعدادی درمان خانگی یا طبیعی برای خلاص شدن از شر شپش سر استفاده می‌کنند. اما شواهد بالینی کمی وجود دارد که نشان دهد آنها مؤثر هستند یا اصلاً وجود ندارد. در این مقاله، به بررسی جامع شپش سر، علائم، راه‌های انتقال، روش‌های درمانی و پیشگیری می‌پردازیم.
شپش سر چیست؟
شپش سر حشره‌ای کوچک، بدون بال و انگلی است که بر روی پوست سر انسان زندگی می‌کند و از خون تغذیه می‌کند. این حشره در سه مرحله زندگی می‌کند: تخم (نیت)، نمف و شپش بالغ. تخم‌ها به ساقه مو نزدیک پوست سر می‌چسبند و پس از حدود ۷ تا ۱۰ روز به نمف تبدیل می‌شوند.نمف‌ها نیز پس از گذشت ۹ تا ۱۲ روز به شپش بالغ تبدیل می‌شوند. شپش بالغ می‌تواند تا ۳۰ روز روی پوست سر زندگی کند و روزانه چندین تخم بگذارد.
درخواست نوشتن آزمایش آنلاین دهید!
آزمایش میخوای بدی و نیاز به نسخه اینترنتی آزمایش داری؟ درخواست نوشتن نسخه آزمایش آنلاین ازپزشک داری؟
قبل از درخواست ویزیت، از طریق اپلیکیشن ازپزشک با قیمت خیلی مناسب درخواست نوشتن آزمایش آنلاین بده و بعد از انجام آزمایش با جواب آزمایشت ازپزشک ویزیت بگیر!
علائم شپش سر در کودکان و بزرگسالان
شایع‌ترین علائم شپش سر عبارتند از:
- خارش شدید پوست سر: واکنش آلرژیک به بزاق شپش باعث خارش می‌شود.
- احساس حرکت در موها: برخی افراد احساس می‌کنند چیزی در موهایشان حرکت می‌کند.
- زخم و التهاب پوست سر: خاراندن مداوم می‌تواند منجر به زخم و التهاب شود.
- وجود تخم‌های شپش (نیت‌ها): تخم‌های سفید یا زرد رنگی که به ساقه مو نزدیک پوست سر چسبیده‌اند.
- بی‌قراری و اختلال در خواب: به‌ویژه در کودکان، خارش شبانه می‌تواند منجر به بی‌خوابی شود .
راه‌های انتقال شپش سر در محیط‌های مختلف
شپش سر نمی‌تواند بپرد یا پرواز کند، بلکه از طریق خزیدن منتقل می‌شود. راه‌های اصلی انتقال عبارتند از:
- تماس مستقیم سر به سر: شایع‌ترین روش انتقال، به‌ویژه در کودکان هنگام بازی یا خوابیدن کنار هم.
- استفاده مشترک از وسایل شخصی: مانند شانه، برس، کلاه، روسری، بالشت و حوله.
- محیط‌های شلوغ و گروهی: مانند مدارس، مهدکودک‌ها و خوابگاه‌ها.
- کمدها و جاهایی که لباس‌ها آویزان می‌شوند: شپش می‌تواند از طریق لباس‌ها منتقل شود .
روش‌های خانگی درمان شپش سر
درمان شپش سر می‌تواند با ترکیبی از روش‌های خانگی و دارویی انجام شود. برخی از روش‌های خانگی مؤثر عبارتند از:
- شانه‌زنی مرطوب: موها را مرطوب کرده و با شانه دندانه ریز مخصوص شپش، موها را از ریشه تا نوک شانه کنید. این کار را هر ۳ تا ۴ روز به مدت دو هفته تکرار کنید .
- استفاده از روغن‌های طبیعی: روغن‌هایی مانند روغن درخت چای، روغن نارگیل و روغن اسطوخودوس می‌توانند به خفه کردن شپش‌ها کمک کنند. این روغن‌ها را به موها بمالید، کلاه حمام بگذارید و پس از چند ساعت موها را شانه و شستشو دهید .
- سرکه سفید: سرکه حاوی اسید استیک است که می‌تواند تخم‌های شپش را از بین ببرد. موها را به سرکه آغشته کرده، نیم ساعت صبر کنید و سپس شانه و شستشو دهید .
- جوش شیرین: مخلوط جوش شیرین با نرم‌کننده می‌تواند به خفه کردن شپش‌ها کمک کند. این مخلوط را به موها بمالید، شانه کنید و سپس شستشو دهید .
- سس مایونز و وازلین: این مواد می‌توانند با ایجاد یک لایه ضخیم، شپش‌ها را خفه کنند. موها را به این مواد آغشته کرده، کلاه بگذارید و پس از چند ساعت موها را شانه و شستشو دهید .
توجه داشته باشید که برخی از این روش‌ها ممکن است برای همه افراد مناسب نباشند و در صورت بروز حساسیت یا عدم اثربخشی، باید با پزشک مشورت شود.
پیشنهاد مقاله: 15 علت خارش سر و پیشگیری از آن
درمان شپش سر
پزشک شما احتمالاً دارویی را که بدون نسخه در دسترس است و شپش‌ها و برخی از تخم‌های آنها را از بین می‌برد، توصیه می‌کند. این داروها ممکن است تخم‌های تازه گذاشته شده را از بین نبرند. بنابراین، معمولاً یک درمان دوم با زمان‌بندی مناسب برای از بین بردن نمف‌ها پس از بیرون آمدن از تخم اما قبل از تبدیل شدن به شپش بالغ ضروری است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که درمان مجدد ۷ تا ۹ روز پس از اولین درمان، زمان ایده‌آلی برای درمان دوم است، اما برنامه‌های درمانی مجدد دیگری نیز وجود دارد. از پزشک خود دستورالعمل‌های کتبی برای برنامه درمانی توصیه شده را بخواهید.
- داروهای موجود بدون نسخه عبارتند از:
- پرمترین (نیکس): پرمترین یک نسخه مصنوعی از پیرترین است که یک ترکیب شیمیایی استخراج شده از گل داوودی است. پرمترین برای شپش سمی است. قبل از استفاده از پرمترین، موهای کودک خود را با شامپو بشویید اما از نرم‌کننده استفاده نکنید. شستشوی مو با سرکه سفید قبل از شستشو ممکن است به حل شدن چسبی که تخم‌ها را به ساقه مو نگه می‌دارد، کمک کند. دارو را به مدت زمان ذکر شده در دستورالعمل روی بسته‌بندی، روی مو بگذارید. سپس موهای فرزندتان را روی سینک با آب گرم بشویید. پرمترین، تخم شپش‌ها را از بین نمی‌برد و درمان باید 9 تا 10 روز پس از اولین استفاده تکرار شود. عوارض جانبی ممکن است شامل قرمزی و خارش پوست سر باشد.
- ایورمکتین (Sklice): ایورمکتین برای شپش‌ها سمی است. این لوسیون برای استفاده در بزرگسالان و کودکان 6 ماه به بالا تأیید شده است. می‌توان آن را یک بار روی موهای خشک استفاده کرد و سپس پس از 10 دقیقه با آب شستشو داد.
یکی از جذابیت‌های اپلیکیشن از پزشک این است که بیمار امکان دریافت مشاوره با متخصص پوست و مو و مشاوره پزشکی آنلاین را داشته، و با استفاده از این خدمات می‌توانند بدون اتلاف وقت، با صرف هزینه کم‌تر، و بدون نیاز به تحمل شلوغی مطب به صورت کاملا آنلاین ازپزشک مورد نظر خود به راحتی مشاوره آنلاین دریافت نمائید و یا ویزیت شوید. برای استفاده از این خدمات ارزشمند کافی است اپ ازپزشک را نصب کرده تا از تمامی خدمات مخصوص بیماران بهره‌مند شوید.
- داروهای تجویزی
در برخی مناطق، شپش‌ها در برابر داروهای بدون نسخه مقاومت ایجاد کرده‌اند. درمان بدون نسخه همچنین ممکن است به دلیل استفاده نادرست، مانند عدم تکرار درمان در زمان مناسب، با شکست مواجه شود.
اگر استفاده صحیح از یک درمان بدون نسخه مؤثر نبود، ارائه دهنده خدمات درمانی شما ممکن است یک درمان تجویزی را توصیه کند. این موارد عبارتند از:
- اسپینوساد (ناتروبا): اسپینوساد برای بزرگسالان و کودکان 6 ماه به بالا تأیید شده است. می‌توان آن را روی موهای خشک استفاده کرد و پس از 10 دقیقه با آب گرم شستشو داد. این محصول شپش و تخم‌های شپش را از بین می‌برد و معمولاً نیازی به درمان مکرر ندارد.
- مالاتیون: مالاتیون برای بزرگسالان و کودکان 2 سال یا بالاتر تأیید شده است. لوسیون استفاده می‌شود، اجازه داده می‌شود تا به طور طبیعی خشک شود و پس از 8 تا 12 ساعت آبکشی می‌شود. این دارو حاوی الکل زیادی است، بنابراین نمی‌توان آن را با سشوار یا نزدیک شعله باز استفاده کرد. در صورت لزوم، می‌توان مالاتیون را 7 تا 9 روز پس از اولین درمان دوباره استفاده کرد.
- ایورمکتین (استرومکتول): علاوه بر لوسیون بدون نسخه، ایورمکتین به صورت قرص خوراکی با نسخه پزشک نیز موجود است. در صورتی که سایر درمان‌های موضعی شپش سر را از بین نبرد، می‌توان آن را به کودکانی با وزن بیش از 33 پوند داد.
پیشگیری از شپش سر در مدارس و خانه
پیشگیری از ابتلا به شپش سر نیازمند رعایت نکات بهداشتی و آگاهی است:
- آموزش به کودکان: کودکان را درباره عدم استفاده مشترک از وسایل شخصی مانند شانه، کلاه و روسری آموزش دهید.
- بازرسی منظم موها: موهای کودکان را به‌طور منظم بررسی کنید، به‌ویژه پس از بازگشت از مدرسه یا اردو.
- شستشوی منظم وسایل شخصی: لباس‌ها، ملحفه‌ها و حوله‌ها را با آب گرم شستشو دهید و در دمای بالا خشک کنید.
- استفاده از روغن‌های طبیعی: برخی روغن‌ها مانند روغن اسطوخودوس و روغن درخت چای می‌توانند به‌عنوان دافع طبیعی شپش عمل کنند.
- اطلاع‌رسانی به مدرسه: در صورت مشاهده شپش در کودک، مدرسه را مطلع کنید تا اقدامات لازم برای جلوگیری از شیوع انجام شود .
پیشنهاد ویژه: موخوره چیست؟ علت، علائم و درمان آن
چرا خاراندن مداوم را نباید نادیده گرفت؟
خاراندن مداوم پوست سر می‌تواند نشانه‌ای از وجود شپش باشد. اگر این خارش نادیده گرفته شود، ممکن است منجر به:
- زخم و التهاب پوست سر: خاراندن مداوم می‌تواند باعث زخم شدن پوست و التهاب شود.
- عفونت‌های باکتریایی: زخم‌های باز می‌توانند محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها باشند و منجر به عفونت شوند.
- انتقال بیماری‌های دیگر: شپش می‌تواند ناقل بیماری‌هایی مانند تیفوس باشد .
بنابراین، در صورت مشاهده خارش مداوم، باید به‌سرعت بررسی و در صورت لزوم درمان مناسب انجام شود.
نتیجه‌گیری
شپش سر مشکلی شایع و آزاردهنده است که با آگاهی، پیشگیری و درمان مناسب می‌توان از آن جلوگیری کرد یا آن را به‌سرعت درمان نمود. رعایت بهداشت فردی، آموزش به کودکان و استفاده از روش‌های درمانی مؤثر می‌تواند به کنترل و ریشه‌کنی این مشکل کمک کند. در صورت بروز علائم، مشورت با پزشک و پیروی از دستورات درمانی توصیه می‌شود.
