در تاریخ 6 آذر 1402 – توسط دکتر غزل روستایی بازنگری و بروزرسانی شد.
زمانی که غذا می خوریم، مواد خوراکی که از آنها برای بقا تغذیه می کنیم از طریق لوله ای به نام مری، وارد معده می شود . معده هم کار هضم غذا را بر عهده دارد که این عمل معده توسط اسید و شیره موجود در معده صورت می پذیرد. بین مری و معده هم دریچه ای به نام دریچه مری قرار دهد که این دریچه اجازه می دهد تا غذا از مسیر مری وارد معده شود و از بازگشت غذا، اسید معده و شیره معده به مری جلوگیری کند.
همانگونه که می دانید دیواره معده به دلیل تماس با اسید معده، در مقابل اثرات مخرب آنها مقاوم شده است. اما دیواره مری به این دلیل که آن چنان در معرض تماس با شیره و اسید معده نیست از همین رو دفاعی هم مقابل این عوامل ندارد. به همین دلیل اگر دریچه مری نتواند به درستی وظیفه اش را انجام دهد یعنی به موقع بسته نشود یا اشتباهی باز شود، اسید و شیره معده را به سمت بالا باز می گرداند که در این حالت رفلاکس معده رخ می دهد.
به نوعی دیگر سوزش سر دل یا همان رفلاکس معده، احساس سوزشی است که در قفسه سینه بعلت حرکت اسید معده به بالا و به سمت گلو (بازگشت اسید) ایجاد می شود. اگر این وضعیت دائما تکرار شود به آن بیماری رفلاکس معده به مری گفته می شود.
رفلاکس معده چیست ؟
زمانی رخ می دهد که دریچه مری درست عمل نکند و اسید معده و سایر محتویات درون معده را از دریچه تحتانی مری به سمت بالا باز گرداند. همیشه پس از ورود غذا به معده ، دریچه مری بسته می شود تا با این کار از بازگشت غذا به درون مری جلوگیری کند. پس اگر دریچه مری نتواند درست کارش را انجام دهد و یا اینکه عملکرد دریچه ضعیف باشد، رفلاکس معده رخ می دهد.
باید بدانید که اگر این حالت دو بار در هفته رخ بدهد یعنی فرد به رفلاکس معده مبتلا شده و باید به پزشک مراجعه کند. ما در ادامه علائم، دلایل و درمان این بیماری را بررسی خواهیم کرد پس همراه ما باشید.
در صورت وجود شرایط زیر با یک پزشک حتما مشورت کنید:
- تغییرات سبک زندگی یا داروهای تجویزی داروساز کمکی نکرده است
- به مدت ۳ هفته یا بیشتر تقریبا اغلب روزها سوزش سردل داشته اید
- علائم دیگری هم دارید، مانند گیر کردن غذا در گلو، ناخوشی های مکرر یا کم کردن وزن بدون علت مشخص
پزشک می تواند درمان های قوی تری برایتان تجویز کند و سایر علل جدی تری را که می توانند مسبب ایجاد علائم شما باشند، تشخیص دهد.
علائم رفلاکس معدی به مری
با توجه به عضوی که تحت تاثیر اسید موجود در معده قرار داشته باشد متغیر است. به همین دلیل تمام انسان ها یک مدل علائم را تجربه نمی کنند و در هر فردی نوع علائم رفلاکس معده متفاوت است. به این صورت که علائم می تواند از خفیف به علائم خطرناک رفلاکس معده دسته بندی شود که این موارد هم با مصرف غذاهای تند و یا خیلی چرب و یا هنگام خوابیدن به پشت در فرد نمایان می شود.
اما از موارد کلی که در اغلب افراد مشاهده می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- درد یا سوزش سر دل که با احساس سوزش در قفسه سینه و گاهی سوزش تا گلو همراه است.
- احساس ترشی و یا تلخ مزگی در گلو و دهان که در بیشتر مواقع ممکن است بخشی از غذا یا مایع موجود از معده به دهان برگردد
- سکسکه شدید و ممتد، استفراغ، آروغ زدن های مکرر یا گلو درد
- اشکال در بلعیدن و گاهی در تنفس
- سوء هاضمه ای که با درد و ناراحتی بالای شکم همراه باشد. یعنی احساس ناراحتی معده، حالت تهوع و یا احساس سیری آزار دهنده
اگر با علائمی که عنوان کردیم آشنایی دارید و یکی از آنها را تجربه کرده اید همین الان از طریق اپلیکیشن ازپزشک با یکی از بهترین متخصصان تیم مشاوره آنلاین داشته باشید و سریعا توسط یک پزشک ویزیت شوید. توجه داشته باشید که یکی از علائم رفلاکس معده که بسیار مهم است احساس ترش کردن و سوزش در زیر جناغ سینه است البته بیمارانی نیز بوده اند که علی رغم نداشن علائم فوق، با سایر علائم کمتر شایع متوجه رفلاکس معده شده اند.
آیا مبتلا به ریفلاکس اسید هستید یا نه؟
سوزش سردل – احساس سوزش در مرکز قفسه ی سینه
طعم ترشی ناخوشایند در دهان که بعلت وجود اسید معده ایجاد می شود
سرفه یا سکسکه ی تکرار شونده
صدای خشن
بوی بد دهان
نفخ و احساس ناخوشی
علائمتان احتمالا بعد از غذاخوردن، دراز کشیدن و خم شدن به جلو بدتر می شود که در این زمان نیاز است حتما با یک پزشک برای درمان مشورت کنید.
پیشنهاد ویژه: مطالعه مقاله رفلاکس اسید معده (سوزش سردل و بازگشت اسید)
علل سوزش سردل و بازگشت اسید معده یا رفلاکس معده
بسیاری از افراد گهگاه دچار سوزش سردل می شوند که اغلب دلیل واضحی برای این عارضه وجود ندارد. گاهی این وضعیت بعلت شرایط زیر بوجود می آید یا در فردی بدتر می شود، مانند:
- مصرف بعضی غذاها و نوشیدنی های خاص مانند قهوه، الکل، شکلات و غذاهای چرب، ادویه دار و تند
- اضافه وزن
- سیگار کشیدن
- بارداری
- استرس و اضطراب
- مصرف بعضی داروها مانند مسکن های ضد التهابی (مانند ایبوپروفن)
- فتق هیاتال. زمانی ست که قسمتی از معده شما به سمت قفسه ی سینه حرکت می کند
علت ایجاد رفلاکس هنوز به درستی تشخیص داده نشده است اما همانگونه که کمی قبل تر به آن اشاره کردیم برخی عوامل باعث بروز این بیماری و یا تشدید رفلاکس معده می شوند مانند:
- پرخوری
- سریع غذا خوردن و کامل نجویدن غذا یا غذا خوردن با استرس و نگرانی
- مصرف غذاهای بسیار چرب، تند و شور و مصرف ادویه و فلفل زیاد
- مصرف غذاهای حاوی ادویه سیر و پیاز، نگهدارنده ها نظیر سوسیس و کالباس و فست فود
- مصرف انواع سس های چرب و پرنمک
- مصرف مرکبات ترش
- مصرف کافئین زیاد
- مصرف نان مثل نان باگت، نان سفید و نان بربری
- دراز کشیدن در فاصله کوتاه پس از صرف غذا
- پوشیدن لباس های تنگ
تشخیص رفلاکس معده
داشتن علائمی که برای این بیماری عنوان کردیم مخصوصا داشتن علائمی چون سوزش سر دل یکی از نشانه های خوب برای تشخیص بیماری رفلاکس معده است. گاهی پزشک بدون هیچ بررسی اضافی تری و تنها باتوجه به علائم، تشخیص رفلاکس معده را مطرح می کند و درمان را شروع می کند. اما گاهی نیز ، پیش از تشخیص و تأیید این بیماری، از بیمار می‌خواهد تا بعضی معاینات و آزمایش‌های مرتبط را برای تشخیص درست این بیماری انجام دهد.
معمولا پزشک متخصص گوارش معالج برای تشخیص رفلاکس معده و بررسی سایر بیماری ها از یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر استفاده می کند :
- بلع محلول حاوی ماده باریوم: در حالت عادی تصویر برداری از دستگاه گوارش امکان پذیر نیست اما نوشیدن محلولی که حاوی ماده باریوم است این امکان را برای پزشک فراهم می‌کند تا بتواند از دستگاه گوارش عکس برداری کند.
- آندوسکوپی: یک لوله انعطاف پذیر به همراه یک دوربین کوچک جهت بررسی و نمونه برداری به درون مری فرستاده می شود.
- اندازه گیری pH مری: یک وسیله pHسنج درون مری کار گذاشته می‌شود تا بتواند ورود اسید معده به مری را بررسی کند.
- مانومتری مری: یک لوله انعطاف‌پذیر به درون مری فرستاده می‌شود تا بتواند قدرت عضله های موجود در مری را اندازه گیری کند .
رفلاکس معده و سرطان
آیا بین رفلاکس معده و سرطان ارتباط مستقیمی وجود دارد؟ این یکی از شایع ترین سوالاتی می باشد که حین مشاوره با پزشک پرسیده می شود. اگرچه ارتباط مستقیمی بین رفلاکس معده وسرطان تاکنون دیده نشده است، اما رفلاکس اسید می تواند با آسیب به سلول های مری منجر به نوعی بیماری به نام مری بارت (Barrett esophagus) گردد. در این بیماری سلول های مری قرمز شده و ضخامت آن ها افزایش می یابد و شکلی شبیه به سلول های روده پیدا می کنند.
مری بارت نوعی ضایعه پیش سرطانی می باشد و با افزایش خطر نوعی از سرطان به نام آدنوکارسینوم مری همراه می باشد. خطر سرطان مری در افرادی که علائم شدیدتری دارند، بیشتر می باشد. حدود 15 درصد افراد مبتلا به رفلاکس معده، به مری بارت نیز مبتلا می گردند. خطر مری بارت در افرادی که به طور همزمان از سیگار، غذاهای پرچرب یا الکل نیز استفاده می کنند، افزایش می یابد.
درمان سریع رفلاکس معده
ما در این قسمت درمان هایی که پزشک تجویز می کند را بررسی می کنیم. معمولا پزشک متخصص برای تسکین علائم بیمار، داروهایی تجویز می کند که میزان اسید تولیدی در معده شما را کاهش دهند، مانند:
- امپرازول
- لانزوپرازول
- فاموتیدین
یکی از این داروها به مدت چند ماه برایتان تجویز می شود تا مشخص شود آیا علائمتان قطع می شود یا خیر.
اگر بعد از قطع دارو علائمتان مجددا برگشت دوباره نزد پزشک خود بروید. ممکن است نیاز به تجویز طولانی مدت دارو داشته باشید. پزشک معالج، بر حسب نیاز مراحل درمان را ادامه می دهد. اما در بیشتر بیماران مبتلا روش درمان از طریق دارو صورت می گیرد. اگر چه عوارض معدودی با این داروها گزارش شده است اما در کل، کنترل علائم رفلاکس در دراز مدت توسط داروهای تجویزی پزشک روشی بسیار موفقیت آمیز و مطمئن است و جای هیچ نگرانی ندارد.
آزمایشات و جراحی برای سوزش سردل و رفلاکس اسید
اگر داروها کمکی نکند یا علائمتان شدید باشد، پزشک عمومی یا پزشک خانواده شما را به متخصص بیماری های گوارشی ارجاع می دهد تا آزمایشاتی را انجام دهد تا علت زمینه ای این علائم مشخص شود، مانند گاستروسکوپی که این آزمایش نوعی اندوسکوپی است که در آن یک لوله باریک دوربین دار ازحلق به سمت پایین فرستاده می شود.
یک عمل جراحی که بازگشت اسید را متوقف کند به نام جراحی لاپاروسکوپی فوندوپلیکاسیون نیسن نیز در موارد شدید رفلاکس معده قابل استفاده می باشد. این روش شامل پیچیدن و دوختن بالای معده به اطراف مری است که این روش درمان برای افرادی که علائم خطرناک رفلاکس معده دارند و بیماری شان با مصرف دارو برطرف نشده باشد گزینه مناسبی می باشد.
داروساز هم می تواند در زمینه سوزش سردل و رفلاکس اسید معده به شما کمک کند. اگر دائما دچار سوزش سردل می شوید برای مشورت گرفتن با یک داروساز در داروخانه صحبت کنید.
داروساز داروهایی به نام ضد اسید توصیه می کند که می تواند علائم شما را بهبود ببخشد.
بهتر است این داروها را با غذا یا بلافاصله بعد از غذا خوردن مصرف کنید، چرا که در این زمان ها بیشترین احتمال بروز سوزش سردل وجود دارد. همچنین در صورت مصرف این داروها با غذا مدت زمان طولانی تری اثر خواهند کرد.
بهترین دارو برای رفلاکس معده
قدم اول جهت درمان، تغییر سبک زندگی و پرهیز از مصرف غذاهای محرک می باشد. چنانچه چند هفته پس از تغییرات فوق رفلاکس بهبود نیابد، استفاده از دارو توصیه می شود. داروهای مفید برای درمان عبارتند از:
- داروهای مهارکننده تولید اسید (PPI): داروهای مهارکننده پمپ پروتون مانند لانزوپرازول، امپرازول، اس امپرازول، پنتوپرازول، رابپرازول و …. قوی ترین و بهترین داروها برای رفلاکس معده می باشند. این داروها در التیام مری آسیب دیده نیز موثر می باشند.
- داروهای کاهنده تولید اسید (H2- Blockers): این داروها با بلوک گیرنده هیستامین در بهبود رفلاکس معده موثر می باشند. فاموتیدین، سایمتیدین و نیزاتیدین در این دسته قرار دارند. اثر این داروها از داروهای مهارکننده پمپ پروتون کمتر ولی از شربت های ضد اسید بیشتر می باشد.
- داروهای ضد اسید: شربت های ضد اسید مانند آلومینیوم ام جی اس با خنثی کردن اسید معده در بهبود رفلاکس موثر می باشند. اثر این داروها ضعیف تر و کوتاه تر از مهارکننده های پمپ پروتون و کاهنده تولید اسید می باشد.
برای درمان رفلاکس معده چی بخوریم؟
احساس سوزش، نفخ و آروغ زدن های مکرر از جمله آزاردهنده ترین علائم رفلاکس اسید معده می باشند. رعایت رژیم غذایی مناسب، اولین و مهم ترین قدم برای درمان می باشد. برخی مواد غذایی منجر به تشدید و بالعکس برخی نیز با بهبود بیماری همراه می باشند. لذا یک سری بایدها و نبایدهای غذایی برای درمان توصیه می شوند. ازجمله غذاهای محرک رفلاکس معده که بهتر است از مصرف آن ها پرهیز گردد، عبارتند از:
- غذاهای سرخ کردنی
- فست فودها، غذاهای کنسرو شده و غذاهای دارای مواد نگهدارنده
- فلفل
- گوشت پرچرب
- پنیر
- سس گوجه فرنگی
- مرکبات
- شکلات
- نعناع
از سوی دیگر، مصرف برخی دیگر از غذاها نقش محافظتی در برابر رفلاکس معده ایفا می کنند. غذاهایی که توصیه می شوند برای درمان بخوریم، عبارتند از:
- غذاهای حاوی فیبر بالا مانند بلغور جو دوسر، برنج قهوه ای، هویج، چغندر، مارچوبه و لوبیا سبز
- غذاهای قلیایی مانند ملون، موز، گل کلم و رازیانه
- مواد غذایی حاوی آب زیاد مانند خیار، کاهو، کرفکس و دمنوش های گیاهی
- شیر کم چرب
- زنجبیل
یکی از جذابیت‌های اپلیکیشن از پزشک این است که بیمار امکان دریافت مشاوره و ویزیت پزشک آنلاین را داشته، و با استفاده از این خدمات می‌توانند بدون اتلاف وقت، با صرف هزینه کمتر، و بدون نیاز به تحمل شلوغی مطب به صورت کاملا آنلاین ازپزشک مورد نظر خود به راحتی مشاوره دریافت نمائید و یا ویزیت شوید. برای استفاده از این خدمات ارزشمند کافی است اپ ازپزشک را نصب کرده تا از تمامی خدمات مخصوص بیماران بهره‌مند شوید.
درمان رفلاکس معده در خانه
چطور خودتان می توانید در خانه علائم سوزش سردل و رفلاکس اسید را بهتر کنید؟ ما به شما کمک می کنیم تا با داشتن تغییرات ساده در سبک زندگی، بتوانید به توقف یا کاهش سوزش سردل کمک کند. پس همراه ما باشید و به نکاتی که قید می کنیم توجه فرمایید.
این کارها را حتما انجام دهید:
- خوردن وعده های غذایی کوچک تر و کمتر، اما به دفعات بیشتر
- بالا بردن یک طرف تخت به اندازه ۱۰-۲۰ سانتی متر با قرار دادن چیزی زیر تخت یا تشک، بطوری که قفسه ی سینه و سرتان بالاتر از سطح کمرتان باشد، به این ترتیب اسید معده به سمت گلو حرکت نمی کند
- در صورتیکه اضافه وزن دارید تلاش برای کاهش وزن
- عدم مصرف هر نوع دارویی قبل از مشورت با پزشک
- پیداکردن راه هایی برای آرامش بیشتر
این کارها را تحت هیچ شرایطی انجام ندهید:
- مصرف غذاها یا نوشیدنی هایی که علائم رفلاکس معده را در شما تشدید می کنند
- غذاخوردن تا ۳-۴ ساعت قبل از رفتن به رختخواب
- پوشیدن لباس های تنگ در ناحیه ی کمر
- سیگار کشیدن
- مصرف الکل
دارچین و رفلاکس معده
اگر در طول غذا خوردن یا بعد از غذا احساس سوزش در سینه داشته باشید یعنی در این وضعیت اسید معده به سمت بالا در مری حرکت می کند و باعث رفلاکس معده می شود. همانگونه که عنوان کردیم رژیم غذایی، استرس، وزن بدن، استعمال دخانیات، بارداری و سایر عوامل سبک زندگی می توانند این شرایط را تحریک کنند. همچنین مصرف برخی غذاها و ادویه ها هم باعث رفلاکس معده می شوند و یا علائم این بیماری را تشدید می کنند.
در رابطه با دارچین هم مشخص نشده است که باعث تشدید این بیماری می شود یا اینکه می تواند این بیماری را درمان کند! هیچ مدرک مستقیمی هم برای اثبات آن وجود ندارد که نشان دهد دارچین رفلاکس معده را درمان می کند یا خیر. از این رو بهتر است برای یافتن روش های درمانی موثرتر با پزشک خود صحبت کنید و مصرف بیش از حد این ادویه در خانه بپرهیزید.
سوالات متداول
علائم خطرناک رفلاکس معده چیست؟
اختلال بلع (دیسفاژی)، درد حین بلع (ادینوفاژی)، کم خونی، خونریزی گوارشی و کاهش وزن از جمله علائم خطرناک رفلاکس معده به شمار می روند.
بهترین دارو برای رفلاکس معده کدام است؟
داروهای مهارکننده پمپ پروتون مانند لانزوپرازول، امپرازول، اس امپرازول، پنتوپرازول و رابپرازول قوی ترین و بهترین داروها برای درمان رفلاکس معده می باشند.
برای درمان رفلاکس معده چی بخوریم؟
غذاهای حاوی فیبر بالا مانند بلغور جو دوسر، برنج قهوه ای، هویج، چغندر، مارچوبه، لوبیا سبز، غذاهای قلیایی مانند ملون، موز، گل کلم، رازیانه، مواد غذایی حاوی آب زیاد مانند خیار، کاهو، کرفکس، دمنوش های گیاهی و شیر کم چرب برای درمان رفلاکس معده کمک کننده می باشند.
