دیالیز، یک اقدام درمانی برای افرادی است که کلیه‌هایشان وظایف خود را به درستی انجام نمی‌دهند. شخصی که نارسایی کلیه دارد، کلیه‌ها آنطور که باید خون را فیلتر نمی‌کنند. در نتیجه، مواد زائد و سموم در جریان فرد جمع می‌شوند. در این شرایط، دیالیز کلیه، وظایف مربوط به کلیه‌ها را انجام می‌دهد و مواد زائد و مایعات اضافی را از خون خارج می‌کند. با شروع دیالیز، ممکن است فرد عوارض جانبی مانند فشار خون پایین، عدم تعادل مواد معدنی، لخته شدن خون، عفونت، افزایش وزن و غیره را تجربه کند. با این حال تیم درمانی می‌توانند به بیمار در مدیریت بیشتر عوارض جانبی کمک کنند تا منجر به عوارض طولانی مدت در فرد نشوند. در ادامه این مقاله، به آشنایی با دیالیز و روش‌های انجام آن و همچنین عوارض جانبی هر روش خواهیم پرداخت.
چه کسانی کاندید انجام دیالیز هستند؟
افرادی که نارسایی کلیه یا بیماری کلیوی مرحله نهایی (ESRD) دارند ممکن است نیاز به دیالیز داشته باشند. آسیب ها و شرایطی مانند فشار خون بالا، دیابت و لوپوس نیز می‌توانند به کلیه‌ها آسیب برسانند و منجر به بیماری کلیوی شوند. برخی افراد بدون هیچ دلیل مشخصی دچار مشکلات کلیوی می‌شوند. نارسایی کلیه می‌تواند یک بیماری طولانی مدت باشد یا می‌تواند به طور ناگهانی (حاد) پس از یک دوره بیماری یا آسیب شدید ایجاد شود. این نوع نارسایی کلیه ممکن است با بهبودی از بین برود.
بیماری‌های کلیه با توجه به میزان عمکلرد کلیه و علائم مربوط به آن به پنج مرحله تقسیم بندی می‌شوند. مرحله 5 بیماری کلیوی را مرحله نهایی بیماری کلیوی (ESRD) یا نارسایی کلیه می‌گویند. در این مرحله کلیه ها حدود 10 تا 15 درصد از عملکرد طبیعی خود را انجام می‌دهند. ممکن است فرد برای زنده ماندن نیاز به دیالیز کلیه یا پیوند کلیه داشته باشد. برخی از بیماران در حالی که منتظر پیوند هستند، دیالیز می‌شوند.
انواع روش‌های دیالیز
دیالیز یک روش پزشکی بمنظور فیلتر و تصفیه خون در افرادی است که عملکرد کلیوی پایینی دارند.. شایع‌ترین بیماری زمینه‌ای که نیاز به انجام دیالیز دارد، نارسایی کلیه است. سه روش انجام دیالیز کلیه وجود دارد:
- همودیالیز
- دیالیز پریتونئال (دیالیز صفاقی)
- درمان جایگزینی مداوم کلیه
همودیالیز
در همودیالیز از دستگاهی به نام همودیالیزور برای فیلتر کردن ضایعات از خون استفاده می‌شود. قبل از شروع همودیالیز، یک پورت دسترسی در یک ناحیه از بدن مانند بازو یا گردن ایجاد می‌شود. سپس این نقطه دسترسی به همودیالیزور متصل می‌شود تا بتواند مانند یک کلیه مصنوعی عمل کرده و خون را خارج کند، آن را تمیز کند و دوباره به بدن فیلتر کند.
پیشنهاد مقاله: تکرر ادرار و آسیب دیدن کلیه با فشار خون بالا
پریتونئال دیالیز (دیالیز صفاقی)
انجام دیالیز صفاقی نیاز به قرار دادن یک کاتتر شکمی با کمک جراحی دارد. در این فرآیند برای فیلتر کردن و تمیز کردن خون، از یک مایع تصفیه در فضای حفره شکمی استفاده می‌شود. محلول دیالیز در داخل حفره صفاقی قرار می‌گیرد و به طور مستقیم مواد زائد خون را هنگام گردش جذب می‌کند. هنگامی که مایع کار خود را انجام داد، می‌توان آن را تخلیه کرد و دور انداخت. دیالیز صفاقی را می‌توان در خانه انجام داد و گاهی اوقات در طول شب هنگام خواب انجام می‌شود.
درمان جایگزینی مداوم کلیه (CRRT)
در روش درمان جایگزینی مداوم کلیه، که تحت عنوان هموفیلتراسیون نیز شناخته می‌شود، از دستگاهی برای فیلتر کردن ضایعات از خون استفاده می‌شود. این روش درمان، که عموماً برای نارسایی حاد کلیه ناشی از برخی بیماری‌های زمینه‌ای خاص به کار می‌رود، فقط در بیمارستان انجام می‌شود.
عوارض جانبی انواع روش‌های دیالیز
دیالیز برای اکثر افراد مبتلا به نارسایی کلیه، یک روش درمانی ضروری است. با این حال، این روش درمانی، با خطرات و عوارض جانبی همراه است. شایع ترین عارضه جانبی در همه روش‌های انجام دیالیز کلیه، خستگی است. در ادامه به بررسی سایر عوارض جانبی در روش‌های مختلف انجام دیالیز می‌پردازیم.
عوارض جانبی همودیالیز
- فشار خون پایین: فشار خون پایین یا افت فشار خون در طول همودیالیز به دلیل از دست دادن موقت مایعات در طول درمان رخ می دهد. اگر فشار خون شما در طول درمان کاهش یابد، ممکن است احساس سرگیجه، حالت تهوع، تعریق پوستی و تاری دید نیز داشته باشید.
- گرفتگی عضلات: گرفتگی عضلانی یا کرامپ عضلانی ممکن است در طول درمان به دلیل تغییر در تعادل مایعات یا مواد معدنی رخ دهد. سطوح پایین سدیم، منیزیم، کلسیم و پتاسیم همگی می‌توانند در گرفتگی عضلات نقش داشته باشند.
- خارش پوست: در فواصل بین جلسات همودیالیز، مواد زائد می‌توانند در خون انباشته شوند. این موضوع می‌تواند در برخی افراد، منجر به خارش پوست شود. اگر خارش عمدتاً در پاها رخ دهد، ممکن است ناشی از سندرم پای بیقرار نیز باشد.
- لخته شدن خون: گاهی اوقات، ایجاد اکسس پوینت منجر به باریک شدن رگ‌های خونی می‌شود. این عارضه در صورت عدم درمان، می‌تواند باعث تورم در نیمه بالایی بدن یا حتی لخته شدن خون شود.
یکی از جذابیت‌های اپلیکیشن از پزشک این است که بیمار امکان دریافت مشاوره و مشاوره پزشکی آنلاین را داشته، و با استفاده از این خدمات می‌توانند بدون اتلاف وقت، با صرف هزینه کم‌تر، و بدون نیاز به تحمل شلوغی مطب به صورت کاملا آنلاین ازپزشک مورد نظر خود به راحتی مشاوره دریافت نمائید و یا ویزیت شوید. برای استفاده از این خدمات ارزشمند کافی است اپ ازپزشک را نصب کرده تا از تمامی خدمات مخصوص بیماران بهره‌مند شوید.
عوارض جانبی دیالیز صفاقی
به غیر از خطر عفونت، سایر عوارض جانبی رایج در روش درمانی دیالیز صفاقی کمی با همودیالیز متفاوت است.
- پریتونیت: پریتونیت به معنی عفونت صفاق است و اگر در حین گذاشتن یا استفاده از کاتتر باکتری وارد صفاق شود اتفاق می‌افتد. علائم پریتونیت شامل درد شکمی، حساسیت، نفخ، حالت تهوع و اسهال می‌باشد.
- فتق: فتق زمانی اتفاق می افتد که یک ارگان یا بافت چربی از سوراخی در عضله عبور کند. افرادی که دیالیز صفاقی انجام می‌دهند، در معرض خطر ابتلا به فتق شکمی هستند زیرا دیالیز فشار بیشتری بر دیواره شکم وارد می کند. شایع ترین علامت آن، وجود یک توده کوچک در شکم است.
- قند خون بالا: محلول دیالیز حاوی قندی به نام دکستروز است که معمولاً در تغذیه وریدی استفاده می شود. قندهایی مانند دکستروز قند خون را افزایش می دهند که ممکن است افراد مبتلا به دیابتی را که نیاز به دیالیز صفاقی دارند در معرض خطر هایپرگلیسمی(افزایش قند خون) قرار دهد.
- پتاسیم بالا: پتاسیم بالا (هایپرکالمی)، یکی از عوارض جانبی شایع نارسایی کلیه است. در فواصل بین جلسات دیالیز، ممکن است سطح پتاسیم بیمار به دلیل عدم فیلتراسیون مناسب افزایش یابد.
- افزایش وزن: کالری اضافی ناشی از انجام دیالیز، ممکن است منجر به افزایش بیمار شود. با این حال، عوامل متعدد دیگری نیز مانند تغذیه و عدم انجام ورزش بر افزایش وزن در طول درمان تأثیر بگذارد.
- سایر عوارض جانبی: برای برخی افراد، استرس و اضطراب ناشی از اقدامات پزشکی مستمر می‌تواند منجر به افسردگی شود. تحقیقات همچنین ارتباط احتمالی بین دیالیز و زوال عقل را در مراحل بعدی زندگی نشان داده است.
عوارض جانبی درمان جایگزینی مداوم کلیه (CRRT)
عوارض جانبی CRRT به اندازه عوارض ناشی از انواع روش‌های دیگر مورد مطالعه و بررسی قرار نگرفته است. با این حال، شایع ترین عوارض جانبی شناخته شده CRRT عبارتند از:
- سطوح پایین کلسیم که هایپوکلسمی نامیده می‌شود
- سطوح بالای کلسیم که هایپرکلسمی نامیده می‌شود
- سطوح بالای فسفر که هایپرفسفاتمی نامیده می‌شود
- فشار خون پایین
- هایپوترمی یا کاهش دمای بدن
- آریتمی قلبی
- کم خونی
- تعداد کم پلاکت یا ترومبوسیتوپنی
پیشنهاد ویژه: چگونه فشار خون پایین را بالا ببریم؟
آیا درمانی برای عوارض جانبی دیالیز وجود دارد؟
بسیاری از عوارض دیالیز کلیه، از جمله فشار خون پایین و سایر بیماری های قلبی، به دلیل عدم تعادل مواد مغذی در طول درمان رخ می‌دهد. یک متخصص تغذیه می تواند توصیه‌های غذایی مناسبی را از جمله اینکه بیمار تحت دیالیز چه چیزی بخورد و از چه چیزهایی اجتناب کند، ارائه دهد. اقدامات دیگری که می‌توانید در خانه انجام دهید تا خطر عوارض جانبی را به حداقل برسانید عبارتند از:
- بررسی مکرر پورت دسترسی در بیماری که تحت درمان همودیالیز قرار دارد. این اقدام می‌تواند به کاهش خطر عفونت کمک کند.
- انجام ورزش کافی، مانند ورزش‌های هوازی در سطوح مبتدی تا متوسط، که می‌تواند به کاهش وزن کمک کند.
- نوشیدن آب یا مایعات بر اساس دستورالعمل های پزشک که می‌تواند کم آبی بدن را کاهش دهد.
- داشتن جلسات دیالیز مکرر که تحقیقات نشان داده است می‌تواند خطر فشار خون پایین و افزایش وزن را کاهش دهد.
- انجام فعالیت‌های مورد علاقه که می‌تواند خلق و خوی بیمار را در طول درمان بهبود ببخشد.
پیش آگهی در افرادی که تحت درمان با دیالیز کلیه هستند
بطور کلی می‌توان 10 تا 20 سال با دیالیز کلیه زندگی کرد. این چشم انداز بسته به سن، سلامت کلی، علت نارسایی کلیه و سایر عوامل می‌تواند متفاوت باشد. در بیمارانی که اقدام به پیوند کلیه می‌کنند، با شروع کار کلیه جدید، می‌توان دیالیز را متوقف کرد.
سوالات متداول
انجام کدام روش درمانی دیالیز مناسب‌تر است؟
انتخاب روش درمانی دیالیز به عواملی مانند وضعیت بیمار، در دسترس بودن و هزینه آن بستگی دارد.
آیا روش‌های درمانی دیالیز جایگزین کلیه‌ها می شود؟
دیالیز به بیمارانی که کلیه آنها از کارایی لازم در تصفیه خون برخوردار نیست کمک می‌کند، اما به اندازه یک کلیه طبیعی کارآمد نیست.
آیا انجام دیالیز در زنان باردار با مشکلاتی همراه است؟
بله، به دلیل وجود مواد زائد بالاتر از حد نرمال در خون، احتمالا در دوران بارداری به دیالیز بیشتری نیاز باشد.
