در تاریخ 27 آبان 1402 – توسط دکتر غزل روستایی بازنگری و بروزرسانی شد.
خون در ادرار اغلب یک زنگ خطر برای سلامتی بوده و در برخی موارد می تواند تهدید کننده باشد. شاید ادرار خونی در بیشتر موارد خطری نداشته باشد اما گاهی اوقات می تواند نشان از یک بیماری بسیار جدی باشد. وجود خون در ادرار که در علم پزشکی هماچوری (hematuria) گفته می شود. خون در ادرار ممکن است به حدی کم باشد که با چشم غیرمسلح دیده نشود (هماچوری میکروسکوپیک)، و یا به حدی زیاد باشد که ظاهر ادرار نیز خونی گردد (هماچوری گروس).
شاید برایتان سوال باشد که برای ادرار خونی چه بخوریم یا علت خون در ادرار مردان و یا زنان چیست؟ مشاهده خون در ادرار می تواند یکی از موارد اورژانسی کلیه و مجاری ادرار باشد و به مراجعه فوری به یک متخصص اورولوژی یا نفرولوژی برای تشخیص و علل این بیماری می باشد.
چرا که هماچوری می تواند علامتی از یک بیماری حاد در فرد باشد و در صورت عدم درمان فوری، عوارض جبران ناپذیری به جای می گذارد.
ما در این مطلب از مقالات ازپزشک ، به نشانه ها، علت و درمان خون در ادرار پرداخته ایم. برای دریافت اطلاعات بیشتر از این بیماری، تا انتهای متن همراه ما باشید و هر سوالی داشتید در قسمت دیدگاه به ثبت برسانید. بهترین متخصصان در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ خواهند داد.
با نصب اپلیکیشن ازپزشک یا ثبت نام در سایت هم می توانید در خانه ویزیت شوید و یا از بهترین متخصصان مجموعه، مشاوره دریافت کنید.
خون در ادرار نشانه چیست ؟
همانگونه که در ابتدای متن به آن اشاره کردیم خون در ادرار می تواند سلامتی بیمار را تهدید کند و یک زنگ خطر به حساب بیاید. ادرار خونی که تنها زیر میکروسکوپ قابل مشاهده باشد را هماچوری میکروسکوپی خطاب می کنند که این عارضه هم زمانی تشخیص داده می شود که پزشک معالج، ادرار فرد را مورد آزمایش قرار داده باشد.
در هر صورت، تعیین علت خون در ادرار بسیار مهم است چرا که درمان این بیماری ، به عامل بوجود آورنده آن ، بسیار بستگی دارد. طیف گسترده ای از عوامل هم می توانند باعث ایجاد خون در ادرار شوند. مانند عفونت ها، سنگ ها، التهابات پروستات ، التهابات کلیه، برخی داروها و … که تمامی آن ها می توانند خون در ادرار ایجاد کنند و گاهی خطرناک هم باشند.
ما در ادامه متن به توضیح هر کدام از این دلایل ، به صورت جداگانه و مجزا خواهیم پرداخت .
عفونت دستگاه ادراری (UTI)
یکی از شایع ترین نشانه های خون در ادرار و مشکلات دستگاه ادراری ، عفونت است. در این حالت این عارضه از موارد اورژانسی کلیه و مجاری ادرار محسوب می شود و باید فرد مبتلا به سرعت زیر نظر پزشک قرار بگیرد. چرا که در صورت عدم درمان به موقع، بیمار با مشکلات بزرگتر و بیشتری مواجه می شود.
ابتلا به عفونت دستگاه ادراری در هر سنی رخ می دهد . البته ریسک ابتلا به عفونت ، در زنان به مراتب بیشتر از مردان است و به همین دلیل زنان زیادی را درگیر می کند.
در موارد بسیار نادر عفونت دستگاه ادراری (UTI) علامتی در بیمار ندارد. اما در بیشتر موارد این بیماری با علائمی چون تکرر ادرار، سوزش ادرار ، دفع ادرار دردناک و وجود خون در ادرار، خودش را نشان می دهد.
عفونت زمانی رخ می دهد که باکتری از طریق پیشاب راه وارد بدن شود و به تکثیر شدن درون مثانه بپردازد. از علائم شایع می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس تکرر ادرار
- درد و سوزش در زمان ادرار
- بوی تند و شدید ادرار
در برخی افراد، به ویژه افراد مسن، ممکن است هماچوری میکروسکوپی علامت بیماری باشد که در این زمان بیمار باید آزمایش ادرار بدهد .
عفونت دستگاه ادراری هم سه بخش عمده دارد که عبارتند از :
- عفونت مجرای پیشابراه که باعث التهاب در مجرای پیشاب راه می شود. (پیشابراه مجرایی است که ادرار را از بدن خارج می کند.)
- عفونت مثانه که شایع ترین نوع عفونت در دستگاه ادراری است.
- عفونت های کلیه که نوع مهم و خطرناک تری از عفونت هستند .
- احساس فوریت در دفع ادرار
- احساس عدم تخلیه کامل مثانه
سنگ های دستگاه ادراری
سنگ های دستگاه ادراری جنسی از مواد تشکیل دهنده ادرار دارند و ممکن است در هر قسمت از دستگاه های ادراری مانند کلیه یا مثانه دیده شوند. مواد معدنی موجود در ادرار غلیظ شده و باعث ایجاد کریستال در دیواره مثانه می شود که این کریستال ها به مرور زمان تبدیل به سنگ های ریز و درشت و سخت می شوند. این سنگ ها در اندازه های کوچک و بزرگ قابل مشاهده هستند؛ البته ممکن است یک سنگ ترکیبی از اجزای چندین سنگ باشد.
این سنگ ها اغلب دردی ندارند و به همین دلیل است که افراد متوجه تشکیل سنگ در دستگاه های ادراری نمی شوند. تنها در زمانی وجود سنگ حس می شود که باعث انسداد شده و یا از طریق ادرار دفع شوند.
سنگ های دستگاه ادراری بیشتر در میان سالی شکل می گیرند. همچنین این سنگ ها بیشتر مردان را درگیر می کنند تا زنان !
از علائم سنگ های دستگاه ادراری می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- تهوع
- استفراغ
- کمر درد شدید
- شکم درد و به خصوص درد پهلوها که به کشاله ران انتشار می یابند
- تب و علائم عفونت ادراری
- وجود خون در ادرار که ممکن است این خون تنها با میکروسکوپ دیده شود یا اینکه به صورت کاملا واضح، رنگ ادرار را قرمز کند
لازم به ذکر است که سنگ های کلیوی و سنگ های مثانه می توانند باعث هماچوری میکروسکوپی شوند.
التهابات پروستات
غده پروستات دقیقا زیر مثانه قرار دارد و بخش فوقانی پیشابراه را احاطه کرده است. به همین دلیل این غده با رسیدن به میانسالی بزرگ می شود. التهابات پروستات یا تورم غده پروستات هم زمانی رخ می دهد که تجمع فراوان مایع در پروستات ایجاد شود. به همین دلیل ممکن است در مردانی که دچار التهاب پروستات شده اند ، خون در ادرارشان دیده شود .
التهابات پروستات نشانه های دیگری هم دارد که ما در ادامه به شایع ترین آنها اشاره خواهیم کرد :
- سوزش ادرار
- ادرار به صورت قطره قطره یا با تاخیر
- نیاز فوری به دفع ادرار یا تکرر ادرار
- انزال دردناک
- احساس درد در آلت تناسلی یا بیضه ها
پروستات بزرگ با وارد کردن فشار بر پیشابراه، انسداد نسبی جریان ادرار را ایجاد می کند. عفونت پروستات هم همین نشانه هایی که پیش تر عنوان کردیم را دارد که در صورت مشاهده باید فرد به پزشک متخصص مراجعه کند .
التهابات و عفونت کلیه
عفونت کلیه زمانی رخ می دهد که باکتری ها از طریق جریان خون ، وارد کلیه ها شوند. التهاب کلیه هم عارضه ای است که با ملتهب شدن رگ های خونی کوچک کلیه ها همراه است. به همین دلیل یکی از دلایل اصلی خون در ادرار التهاب کلیه است که البته امکان دارد مبتلایان به این بیماری، همیشه با وجود خون در ادرار مواجه نشوند . پس تشخیص علت التهاب کلیه که با نام گلومرونفریت هم شناخته می شود از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است چرا که درمان آن با توجه به انواع آن تفاوت دارد.
علائم و نشانه های عفونت کلیه هم در اغلب موارد همانند عفونت مثانه است؛ گرچه در عفونت کلیه بیشتر تب و درد پهلو نمایان می شود.
در چنین مواقعی متخصصین کلیه و مجاری ادرار توصیه می کنند افراد هر نوع تغییر در ادرار را جدی بگیرند و در صورت مشاهده تغییر رنگ ادرار، سریعا به پزشک مراجعه کنند.
یکی از جذابیت‌های اپلیکیشن از پزشک این است که بیمار امکان دریافت مشاوره و مشاوره پزشکی آنلاین را داشته، و با استفاده از این خدمات می‌توانند بدون اتلاف وقت، با صرف هزینه کم‌تر، و بدون نیاز به تحمل شلوغی مطب به صورت کاملا آنلاین ازپزشک مورد نظر خود به راحتی مشاوره دریافت نمائید و یا ویزیت شوید. برای استفاده از این خدمات ارزشمند کافی است اپ ازپزشک را نصب کرده تا از تمامی خدمات مخصوص بیماران بهره‌مند شوید.
ضربه به کلیه
وارد شدن ضربه یا دیگر انواع آسیب ها به کلیه، مانند جریان تصادف یا ورزش های شدید، می تواند یکی از دلایل هماچوری یا وجود خون در ادرار باشد.
داروها
داروی ضد سرطان نظیر سیکلوفسفاماید و آنتی بیوتیک هایی چون پنی سیلین هم می توانند باعث هماچوری شوند. گاهی مواقع مصرف داروهای ضد انعقاد مانند آسپیرین و هپارین و وارفارین همزمان با شرایطی که مثانه را مستعد خونریزی کرده اند، باعث خون در ادرار فرد می شوند .
سرطان
هماچوری گروس می تواند یکی از علائم سرطان پیشرفته کلیه، مثانه و یا پروستات باشد.
اختلالات ارثی
آنمی داسی شکل، اختلال ارثی بوده و در آن هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز دچار مشکل می‌شوند. همین موضوع باعث پیدایش خون در ادرار هم به صورت هماچوری گروس و هم به صورت هماچوری میکروسکوپی می شود.
ورزش شدید
شدید ورزش کردن می تواند به مثانه آسیب برساند. متاسفانه دوندگان بیشتر از سایر افراد دچار این عارضه می شوند البته ممکن است هر فرد دیگری هم بعد از انجام دادن ورزش شدید دچار خون در ادرار شود . البته مشاهده خون در ادرار پس از ورزش ، صرفا به این معنا نیست خونریزی ناشی از ورزش باشد پس برای تشخیص درست بهتر است که فرد سریعا به پزشک مراجعه کند .
علائم خون در ادرار
هماچوری رنگ ادرار را به صورتی، قرمز و یا رنگ نوشابه تغییر می دهد که این تغییر رنگ هم به دلیل حضور گلبول های قرمز در ادرار ایجاد می شود. وجود مقدار کمی از خون هم می تواند باعث تغییر رنگ ادرار شود. در این زمان فرد دردی را حس نمی کند مگر آنکه لخته های خونی در ادرار را دفع کند . به همین دلیل ادرار خونی هیچ علائم و نشانه خاصی ندارد.
عواملی که خون در ادرار را تشدید می کنند !
معمولا تمام افراد در سنین مختلف می توانند به این بیماری مبتلا شوند. ما در ادامه عواملی که باعث تشدید این بیماری می شوند را عنوان می کنیم :
- افزایش سن. مردان بالای ۵۰ سال به دلیل بزرگی پروستات بیشتر به هماچوری دچار می شوند.
- عفونت . التهاب کلیه بعد از عفونت ویروسی یا باکتریایی ازمهم ترین دلایل خون در ادرار در کودکان است .
- داروهای خاص. مصرف آسپرین، داروی ضد درد غیر استروئیدی و آنتی بیوتیک هایی نظیر پنی سیلین باعث افزایش احتمال هماچوری در افراد می شود.
- سابقه خانوادگی . وجود بیماری کلیوی یا سنگ کلیه در خانواده ، سایر افراد را هم در معرض خطر هماچوری قرار می دهد .
- ورزش شدید . دوندگان ماراتون هم مستعد هماچوری ناشی از ورزش هستند. در حقیقت به این حالت «هماچوری دوندگان» نیز گفته می شود. اما ممکن است افراد دیگری که ورزش شدید انجام می دهند هم دچار این عارضه شوند.
تشخیص خون در ادرار
گاهی مواقع وجود خون در ادرار غیر قابل تشخیص است . به همین دلیل پزشک از آزمایش‌های متداول برای پیگیری وضعیت بیمار استفاده می کند. به ویژه زمانی که فرد عوامل مستعد کننده برای سرطان مثانه نظیر مصرف سیگار، قرارگیری در معرض سموم و یا سابقه رادیوتراپی را داشته باشد.
آزمایشات و معاینه بیمار در تشخیص این بیماری نقش بسیار مهمی دارند . در ادامه آزمایش های مورد نیاز برای تشخیص را عنوان می کنیم:
- آزمایش ادرار: فرد در صورت مشاهده خون در ادرار هم باید آزمایش را یک بار دیگر نیز تکرار کند تا مشخص شود که دفع خون در ادرار بیمار ادامه دار است یا خیر!
- تصویر برداری: اغلب مواقع برای تشخیص هماچوری لازم است. ممکن است پزشک از بیمار درخواست سی تی اسکن ، ام آر آی و یا سونوگرافی داشته باشد.
- سیستوسکوپی یا تصویر برداری از مثانه که در این روش پزشک یک لوله مجهز به دوربین را وارد مثانه بیمار می کند تا بتواند مثانه را مورد بررسی قرار دهد .
- معاینه فیزیکی: پزشک با معاینه بیمار، به بررسی و افتراق علل مختلف هماچوری در وی می پردازد.
درمان خون در ادرار
همانگونه که پیش تر به آن اشاره کردیم، درمان به علت این بیماری بستگی دارد. به این صورت که درمان هماچوری می تواند به درمان علت ادرار خونی، شامل استفاده از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت ادراری، داروهای کاهش دهنده حجم پروستات و یا استفاده از امواج برای شکستن سنگ های مثانه و کلیه معطوف باشد.
در برخی موارد هیچ درمان خاصی مورد نیاز نیست. ازپزشک توصیه می کند به محض رویت خون در ادرار شدید ، فرد سریعا به پزشک مراجعه کند. برخی داروها و برخی مواد غذایی مانند چغندر قرمز، ریواس و توت قرمز هم می توانند باعث قرمز شدن رنگ ادرار شوند.
تغییر رنگ ادرار در اثر مصرف برخی داروها، مواد غذایی و یا ورزش، در عرض چند روز از بین می رود. ادرار خونی ظاهر متفاوتی دارد اما ممکن است نتوانید آن را به خوبی توصیف کنید. در این حالت بهترین کار این است که بلافاصله پس از تغییر رنگ ادرار به پزشک مراجعه کنید.
سوالات متداول
کدام عوامل خون در ادرار را تشدید می کنند؟
افزایش سن، عفونت، داروهای خاص، معاینه فیزیکی و ...
درمان خون در ادرار چیست؟
همانگونه که پیش تر به آن اشاره کردیم، درمان به علت این بیماری بستگی دارد. به این صورت که درمان هماچوری می تواند به درمان علت ادرار خونی، شامل استفاده از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت ادراری، داروهای کاهش دهنده حجم پروستات و یا استفاده از امواج برای شکستن سنگ های مثانه و کلیه معطوف باشد.
2 پاسخ
درود . گاهی ادراری خونی بهمراه خیلی کم (یک نخود) لخته خون دارم ، البته بدون هیچ درد و سوزش . و در ادرار بعدی کم کم ازبین میره .البته توی چهار ، پنج ماه سه چهار بار این اتفاق افتاده . همیشه ادراری زرد کم رنگ است . ضمناً 60 سال سن دارم و کپسول آمنیک ۴ هم روزانه مصرف میکنم 🙏🙏🌹
نظر تیم پزشکی ما :
سلام برشما اول می بایست ثابت شود که مشاهده شما در ادرار خون بوده است یعنی آزمایش دقیق ادرار! در صورتی که خون وجود داشت حتماً باید بررسی توسط اورولوژیست ها یا نفرولوژیست ها انجام شود و اصلاً شوخی بردار نیست جدی بگیرید.