پرکاری تیروئید | درباره علائم، درمان و عوارض پرکاری تیروئید بخوانید

زمانیکه که تیروئید پرکار شود، سوخت و ساز بدن یا همان متابولیسم دچار اختلال می‌شود. پرکاری تیروئید که تیروتوکسیکوز یا هیپرتیروئیدی نیز نامیده می‌شود، نوعی بیماری غدّهٔ تیروئید است. که در آن تیروئید بیش از مقدار طبیعی، هورمون ترشّح می‌کند. پرکاری تیروئید علائمی دارد که این بیماری بواسطه آن ها تشخیص داده می‌شود. علائمی از جمله تپش تند قلب، کاهش وزن، تعریق، عدم تحمّل گرما، لرزش و بیقراری نمایان می‌شود.

از جمله عواملی که منجر به پرکاری تیروئید می شوند، می توان به بیماری گریوز (Graves’ disease) یا پدیده جاز بازدو (Jod-Basedow phenomenon) اشاره نمود. پدیده جازبازدو به دنبال مصرف بیش از حد ید رخ می دهد.
پرکاری تیروئید یک بیماری مزمن است و درمان آن نیز زمانبر و معمولاً مادام العمر است. اما حالت حاد آن طوفان تیروئیدی (Thyroid storm) نام دارد که عارضه بسیار مهمی می باشد و عدم درمان آن با مرگ و میز بالایی همراه می باشد. کشف این عارضه در بدن با بررسی علائم بالینی و انجام آزمایش‌ خون انجام می‌شود.
ما در این مطلب ازپزشک به این بیماری پرداخته‌ایم. همراه ما باشید.

پرکاری تیروئید چیست ؟

تیروئید پرکار گاهی به صورت بسیار شدید بروز پیدامی‌کند وکاهش وزن غیرعادی، نارسایی‌های قلبی و مشکلات تنفسی به دنبال دارد.  همچنین تیروئید پرکار می‌تواند روی خلق و خوی فرد تاثیر بگذارد و او را زودرنج و پرخاشگر کند.
بعضی اوقات این اختلال از روی برآمدگی‌های روی گردن و محل غده مشخص می‌شود. مثلا در افراد مسن، این علائم خیلی واضح نیست و شاید کمی فرد را بی‌قرار، بی‌حال و ضعیف کند.

پرکاری تیروئید می‌تواند علت‌های زیادی داشته باشد. بیماری گریوز، یکی از شایع‌ترین علل پرکاری تیروئید است و معمولا زنان، بیش از مردان به بیماری گریوز مبتلا می‌شوند. این بیماری در بین افرادی که سابقه‌ی خانوادگی دارند، بیشتر اتفاق می‌افتد.

ترشح زیاد هورمون‌های تترا یدوتیرونین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) می‌تواند باعث افزایش متابولیسم بدن شود و علائمی همچون افزایش ضربان قلب، فشار خون بالا و لرزش دست ایجاد کند. همچنین ممکن است فرد زیاد عرق کند و نتواند گرمای زیاد را تحمل کند. پرکاری تیروئید، تغییرات حرکات روده، کاهش وزن و نامنظم شدن چرخه‌ی عادت ماهانه در زنان را به دنبال دارد.
خود غده‌ی تیروئید هم می‌تواند به‌صورت متقارن یا نامتقارن متورم شود. کُره‌ی چشم فرد هم ممکن است برجسته شود. این حالت یکی از علائم اگزوفتالمی و بیماری گریوز است.

موارد زیر نیز می‌توانند از علل پرکاری تیروئید باشند:
• زیاده‌روی در مصرف یُد
• تیروئیدیت یا التهاب تیروئید
• تومورهای بیضه‌ها و تخمدان
• تومورهای‌ غده‌ی هیپوفیز یا تومورهای خوش‌خیم تیروئید
• مصرف زیاد تری یدوتیرونین (T3) از طریق مکمل های غذایی یا داروها

علائم مختلف پرکاری تیروئید

افزایش اشتها: غده تیروئید هورمون‌هایی تولید می‌کند که روی اکثر اعضای داخلی بدن تاثیر می‌گذارد. از جمله اعصابی که در مغز و معده به انسان هشدار می‌دهند که باید غذا بخورد. به همین دلیل وقتی این قسمت بیش از اندازه هورمون تولید کند شما به صورت غیرعادی غذا می‌خورید.

تعریق بیش از حد: چون هورمون‌های تولید شده توسط این غده سوخت و ساز بدن شما را تنظیم می‌کنند. اگر بیش از حد کار کند دمای بدن را بالا برده و منجر به تعریق زیاد می‌شود.  شما بیشتر از همیشه احساس گرما می‌کنید و تحمل دمای بالا را به هیچ عنوان ندارید.

لاغری شدید: شاید دراین وضعیت بیشتراز همیشه غذا بخورید اما چون سوخت و ساز بدنتان بیش ازحد است چربی و انرژی می‌سوزانید. و جای اینکه چاق شوید رفته ‌رفته وزنتان را از دست می‌دهید.

برآمدگی تیروئید: نوعی از پرکاری تیروئید به راحتی قابل مشاهده است و ممکن است  هنگام لمس، برجستگی یا گره‌هایی به دست بخورد. به این حالت، گواتر مولتی ندولار توکسیک یا سمی اطلاق می گردد.

تپش قلب: یکی از مهم‌ترین ارگان هایی که هورمون‌های تیروئید بر آن اثر می‌گذارند، قلب است. قلب با تنظیم گردش خون در حفظ حیات بدن نقش اساسی ایفا می‌کند. به همین دلیل با افزایش ترشح هورمون های تیروئید، دچار تپش‌های مکرر و بالا رفتن تعداد ضربان می‌شود.

خستگی شدید و ضعف عضلانی و اختلالات روانی: همیشه در اعضا و جوارح خود احساس کوفتگی شدید خواهید کرد. همچنین بالا رفتن سوخت وساز، دمای بدن را بالا می‌برد که همین امر ممکن است باعث بی‌حوصلگی و تندمزاجی شود.
افزایش هورمون‌های تیروئید بر اعصاب کنترل‌کننده مغز هم اثر می‌گذارد و فرد را مضطرب، عصبی و پرخاشگر می‌کند.

ریزش مو و تغییر حالت در چشم‌ها: زمانیکه اختلال در متابولیسم بدن رخ دهد، ممکن است ابروها و موهای سر بیش از اندازه بریزند.
در بعضی موارد پرکاری تیروئید روی حالت فیزیکی چشم بیمار نیز تاثیر می‌گذارد. به نوعی چشم‌ها بیرون‌زده می‌شوند و یا به صورت خیره می‌مانند. گاهی هم حرکت چشم محدود و حتی دردناک می‌شود.

مطلب خواندنی این هفته … بیماری هپاتیت ب چیست

علائم پرکاری تیروئید را بشناسید

این عارضه در بدن انسان علائم بسیار دیگری هم می‌تواند تولید کند. علائمی مانند:

• حالت تهوع و استفراغ و اسهال‌های پشت سر هم
• فشار خون بالا
• ورم یکی از پاها و یا هردوی آنها
• بالا رفتن میزان میل جنسی
• خارش و خشک شدن پوست بدن
• غلیظ شدن خون
• کاهش خونریزی در دوران پریودی
• به هم ریختن زمان قاعدگی در زنان
• ورم کردن سینه در آقایان
• دیرخوابی
• بیش‌فعالی و بی‌قراری
• لرزش انگشتان دست و از بین رفتن قدرت تمرکز

تشخیص تیروئید پرکار

اولین گام برای تشخیص تیروئید بررسی کردن سابقه پزشکی و مشاهده‌های جسمی است. بعد از آن پزشک غدد ممکن است با آزمایش خون، اندازه‌گیری میزان هورمون‌های تیروئید و یا سونوگرافی و… پرکاری تیروئید را کشف کند.

• اندازه گیری سطح آزاد هورمون های غده تیروئید در خون
• اندازه‌گیری سطح هورمون TSHدر خون

بهتر است آزمایش‌های پرکاری تیروئید تقریبا هر ۳ ماه یک بار انجام شوند. اگر بیماری درفرد تشخیص داده شده، بازهم تکرار آزمایش تیروئید هر ۳ ماه یکبار برای پایش بیماری توسط پزشک ضروری است. پزشک متخصص برای افراد مبتلا به پرکاری تیروئید، سونوگرافی هم انجام می‌دهد.

پزشک با انجام سونوگرافی اندازه کل غده تیروئید و هر توده دیگری را بررسی می‌کند. بعد از بررسی تشخیص می‌دهد که توده جامد یا حاوی مایع (کیستیک) است.

عوارض پرکاری تیروئید

عدم درمان تیروئید پرکار در درازمدت، با عوارض متعدد و گاها خطرناکی همراه می باشد. از جمله مهم ترین عوارض پرکاری تیروئید می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• بیماری های قلبی: پرکاری تیروئید درمان نشده می تواند با عوارض خطرناک قلبی همراه باشد. نامنظمی ریتم قلب (فیبریلاسیون دهلیزی) یکی از آریتمی های مهم همراه با پرکاری تیروئید می باشد که می تواند منجر به بروز سکته مغزی در افراد گردد. نارسایی قلبی نیز یکی دیگر از عوارض مهم افزایش ترشح هورمون های تیروئید می باشد.
• پوکی استخوان: افزایش هورمون های تیروئید منجر به اختلال در جذب کلسیم توسط استخوان ها می شود. ضعیف و شکننده شدن استخوان ها یکی از عوارض مهم پرکاری تیروئید می باشد.
• اختلالات بینایی: بیرون زدگی چشم ها، احساس شن و ماسه در چشم، احساس درد و فشار پشت چشم، قرمزی، حسایت به نور و دو بینی همگی می توانند از عوارض چشمی پرکاری تیروئید باشند. استعمال سیگار با افزایش خطر بروز عوارض چشمی تیروئید همراه است.
• اختلالات پوستی: درموپاتی گریوز، ممکن است منجر به تغییر رنگ و التهاب پوست بدن گردد.
• حملات تیروتوکسیک: بروز ناگهانی طوفان تیروئیدی با علائمی مانند تب، طپش قلب، تهوع استفراغ، اسهال و اختلالات هوشیاری تشخیص داده می شود. عدم تشخیص و درمان این حملات با مرگ و میر بالایی همراه می باشد.

درمان تیروئید پرکار

پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدی) اکثرا قابل درمان است. شما معمولا به یک متخصص بیماری های غدد (اِندوکرینولوژیست) ارجاع داده می شوید تا درمان شما را برنامه ریزی کند. در ادامه انواع درمان پرکاری تیروئید را بررسی می‌کنیم:
 

داروها:

داروهایی به نام تیونامیدها درمان شایع پرکاری تیروئید هستند. این داروها تولید بیش از حد هورمون ها در تیروئید را متوقف می کنند. نوع اصلی این داروها که به کار می رود متی مازول  و پروپیل تیواوراسیل هستند. معمولا لازم است حداقل به مدت یک تا دوماه این داروها را مصرف کنید تا متوجه اثر آنها شوید. ممکن است داروی دیگری به نام مسدودکننده های بتا هم به شما داده شود تا در این فاصله علائم شما را به سرعت بهبود بخشند.
وقتی سطح هورمون‌های تیروئیدی شما تحت کنترل درآمد ممکن است دوز داروی شما به تدریج کاهش یافته ویا قطع شود. بعضی افراد نیاز دارند چندین سال یا حتی در تمام زندگی مصرف داروها را ادامه دهند.

درمان با یُد رادیواکتیو :

در درمان ید رادیواکتیو از تشعشع برای آسیب به تیروئید استفاده می‌شود تامیزان هورمون‌هایی که تیروئید تولید می‌کند، کاهش یابد. این روش یک درمان بسیار موثر است که می‌تواند پرکاری تیروئید را کاملا درمان کند.
به شما قرص یا شربتی حاوی دوز پایین مواد رادیواکتیو داده می‌شود که توسط تیروئیدتان جذب می‌شود. بیشتر افراد فقط به یک درمان منفرد نیاز دارند.
برای اینکه مزایای کامل این نوع درمان احساس شود ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد.
دوز رادیواکتیوی که به شما داده می شود بسیار پایین است، اما احتیاط‌هایی هست که باید بعد از درمان رعایت کنید:

• از تماس نزدیک طولانی مدت با کودکانو زنان باردار برای چند روز تا چند هفته پرهیز کنید
• زنان باید حداقل به مدت ۶ ماه از باردار شدن خودداری کنند
• مردان برای حداقل ۴ ماه نباید پدر فرزندی شوند

جراحی:

گاهی اوقات، ممکن است توصیه به جراحی برای برداشتن تمام و یا قسمتی از تیروئید شما شود. که اگر شرایط زیر وجود داشته باشد این کار بهترین انتخاب است:

• تیروئید شما به شدت متورم شده است (گواتر خیلی بزرگ)
• به دنبال پرکاری تیروئید دچار مشکلات شدید چشمی شده‌اید
• نمی توانید از درمان های دیگری که در بالا ذکر شد، استفاده کنید
• بعد از استفاده از درمان‌های بالا علائم شما برگشته است

بطور معمول برداشتن کامل تمام غده‌ی تیروئید توصیه می‌شود. چرا که جراحی پرکاری تیروئید را کاملا درمان می‌کند. به این معنی که احتمال بازگشت مجدد علائم وجود ندارد. اما در نتیجه ی این کار، شما نیاز دارید بقیه ی عمرتان برای جبران نداشتن تیروئید دارو مصرف کنید. این داروها مشابه همان‌هایی هستند که در درمان کم کاری تیروئید به کار می‌روند.

بیماری گواتر چیست؟

به بزرگی غده تیروئید در جلوی گردن، گواتر گفته می شود. عملکرد تیروئید در گواتر ممکن است طبیعی باشد و یا افزایش یا کاهش یافته باشد (گواتر پرکار یا گواتر کم کار). کمبود ید در رژیم غذایی، شایع ترین علت گواتر یا بزرگی تیروئید، در سرتاسر جهان می باشد. البته امروزه با اضافه شدن ید به نمک های خوراکی، شیوع گواتر به دنبال کمبود ید نیز کاهش یافته است. به طور کلی شایع ترین انواع گواتر عبارتند از:

• گواتر منتشر ساده
• گواتر مولتی ندولار غیر سمی
• گواتر مولتی ندولار سمی

گواترهای کوچک و بدون اختلال در هورمون های تیروئیدی، نیاز به درمان ندارند. ولی درمان گواترهای بزرگ و همراه با اختلال در تولید هورمون های تیروئید توسط پزشک متخصص غدد، از اهمیت بالایی برخوردار می باشد.

 

عوارض تیروئید در بارداری بر جنین

در بارداری غده تیروئید با تغییرات عمده ای همراه می گردد. به طور مثال متابولیسم هورمون های تیروئید توسط جفت در بارداری افزایش می یابند، دفع ید در ادرار در خانم باردار افزایش می یابد و تغییرات دستگاه ایمنی طی بارداری ممکن است منجر به بیماری های خودایمنی تیروئید گردند. کم کاری و پرکاری تیروئید هر دو در صورت عدم کنترل توسط پزشک متخصص غدد، با آسیب های جنینی طی بارداری همراه می باشند. غربالگری بیماری های تیروئید در تمام زنان باردار و به خصوص در زنان با یکی از ویژگی های زیر پیش از بارداری ضروری می باشد:

• زنان بالای 30 سال
• زنان با سابقه سقط مکرر
• زنان با سابقه زایمان زودرس
• زنان با سابقه بیماری خودایمنی تیروئید در خانواده
• زنان با سابقه ابتلا به بیماری های خودایمنی
• زنان با علائم و نشانه های بیماری تیروئید

ناصر حقیقی زاده

غدد

★ ★ ★ ★ ★

★ ★ ★ ★ ★

فرید فتاحی

غدد

★ ★ ★ ★ ★

★ ★ ★ ★ ★