اختلال وسواس اجباری یک بیماری روانی شایع است که فرد افکار وسواسی و رفتارهای اجباری دارد. این بیماری مردان، زنان و کودکان را در هر سنی گرفتار می کند. بعضی افراد در سنین پایین مبتلا می شوند، اغلب حوالی بلوغ، اما بطور معمول این بیماری در بزرگسالی رخ می دهد. اختلال وسواسی اجباری می تواند آزاردهنده باشد و بطور واضحی در زندگی طبیعی شما اختلال ایجاد کند، اما درمان کمک می کند این بیماری تحت کنترل باشد.
علائم اختلال وسواسی اجباری
اگر دچار اختلال وسواسی اجباری هستید شما معمولا افکار وسواسی مکرر با رفتارهای اجباری را تجربه می کنید. وسواس یک فکر، تصویر یا اصرار ناخواسته و نامطلوب است که بصورت مکرر وارد ذهن شما شده موجب احساس اضطراب، انزجار و نگرانی می شود.
اجبار یک حرکت رفتاری یا ذهنی تکراری است که شما احساس می کنید باید انجام دهید تا بطور موقت از احساسات ناخوشایندی که افکار وسواسی برایتان ایجاد کرده است، رهایی یابید.
بعنوان مثال، فردی که دچار ترس وسواسی درباره مورد سرقت واقع شدن خانه ش است، ممکن است احساس کند قبل از ترک منزل لازم است چندین بار قفل بودن همه ی درها و پنجره ها را چک کند.
اختلال وسواسی اجباری افراد را به روش های مختلفی درگیر می کند اما معمولا باعث ایجاد یک الگوی ویژه ی افکار و رفتارها می شود. این الگو چهار مرحله ی اصلی دارد:
۱. وسواس – یک فکر، تصویر یا ضرورت ناخواسته، ناخودآگاه و اغلب ناراحت کننده بطور مکرر وارد ذهن شما می شود
۲. اضطراب – وسواس باعث برانگیختن یک حس شدید اضطراب یا پریشانی می شود
۳. اجبار- رفتار یا فعالیت مغزی تکرار شونده که احساس می کنید به دنبال اضطراب و ناراحتی ناشی از وسواس ایجاد شده است
۴. تسکین موقت – رفتار اجباری بطور موقت اضطراب را تسکین می دهد اما وسواس و اضطراب به زودی مجددا بر می گردند و باعث شروع مجدد این سیکل می شوند.
امکان دارد فقط افکار وسواسی یا فقط رفتار اجباری وجود داشته باشند اما اغلب افراد مبتلا به اختلال وسواس اجباری هردو این ها را با هم تجربه می کنند.
افکار وسواسی
تقریبا هرکسی تا حدی افکار ناخواسته یا آزاردهنده دارد از جمله مثلا این فکر که فراموش کرده درخانه را قفل کند یا حتی تصاویر ذهنی خشونت آمیز و تهاجمی ناخواسته.
اما اگر شما افکار ناخوشایند دائمی دارید که بر افکارتان غالب هستند و سایر فکرهای شما را مختل می کنند، ممکن است دچار وسواس باشید.
بعضی از وسواس های شایع که افراد مبتلا به اختلال وسواسی اجباری را درگیر می کنند عبارتند از:
ترس از آسیب رساندن عمدی به خود یا دیگران – مثلا ترس از اینکه ممکن است به فرد دیگری مثل فرزند خود حمله کنید
ترس از آسیب رساندن سهوی و اشتباهی به خود یا دیگران – بعنوان مثال فکر اینکه ممکن است با روشن گذاشتن گاز خانه را به آتش بکشید
ترس از آلوده شدن به بیماری، عفونت یا یک ماده ی ناخوشایند
نیاز به قرینه گی یا نظم و انضباط – بعنوان مثال شما ممکن است احساس کنید لازم است تمام برچسب های روی قوطی های درون کابینت باید به یک شکل قرار گیرند
ممکن است نسبت یک ماهیت جنسی یا خشونت آمیز افکار وسواسی داشته باشید که به نظرتان منزجر کننده یا ترسناک برسد. اما اینها فقط افکار شما هستند و داشتن این افکار به این معنی نیست که شما به آنها عمل خواهید کرد.
رفتار اجباری
اجبار بعنوان راهی برای تلاش در جهت کم کردن یا پیشگیری از اضطراب ناشی از افکار وسواسی ایجاد می شود، اگرچه در واقع این رفتار یا شدید است یا با واقعیت منطبق نیست.
بعنوان مثال، فردی که از آلوده شدن به میکروبها می ترسد ممکن است دست هایش را مکررا بشوید، یا کسی که می ترسد به خانواده اش آسیب بزند ممکن است اصرار داشته باشد یک حرکت را چندین بار تکرار کند تا این فکر را خنثی نماید.
بیشتر افراد مبتلا به اختلال وسواسی اجباری متوجه می شوند که چنین رفتار اجباری نامتناسب است و هیچ دلیل منطقی ندارد اما نمی توانند این کارشان را متوقف کنند و نیاز دارند این کار را “فقط انجام دهند”.
انواع شایع رفتار اجباری در افراد مبتلا به اختلال وسواسی اجباری عبارتند از:
تمیز کردن و شستن دست ها
چک کردن – مانند چک کردن قفل بودن درها یا خاموش بودن اجاق گاز
شمارش
مرتب و منظم کردن
جمع آوری، احتکار، ذخیره کردن و دور نیانداختن چیزها
برای اطمینان سوال کردن
تکرار کلمات در سر
فکر کردن به افکار خنثی کننده برای غلبه بر افکار وسواسی
پرهیز از موقعیت ها و جاهایی که می تواند افکار وسواسی را تحریک کند
