لخته شدن خون یک فرآیند حیاتی است که از خونریزی بیش از حد به دنبال آسیب به رگ خونی جلوگیری می کند. با این حال، گاهی اوقات ممکن است یک لخته خون در داخل رگ خونی ایجاد شود که آسیبی به آن وارد نشده است. لخته خون یک توده نیمه جامد است و تحقیقات نشان می دهد که پاها رایج ترین مکان برای تشکیل آن می‌باشند. لخته‌های خونی که در شریان‌ها ایجاد می‌شوند می‌توانند باعث حمله قلبی، سکته مغزی و درد شدید پا و مشکل در راه رفتن شوند. لخته شدن خون در وریدها می تواند باعث ترومبوز وریدی عمقی (DVT) در وریدهای لگن، ساق پا و اندام فوقانی شود. هنگامی که این DVT ها شکسته می شوند و از طریق جریان خون به قلب و سپس به رگ های خونی ریه می رسند، باعث آمبولی حاد ریوی (PE) می گردند.
برخی از لخته ها نیز ممکن است پس از بهبودی آسیب به طور کامل حل نشوند. این لخته ها می توانند از طریق سیستم گردش خون حرکت کنند و ممکن است در نهایت باعث محدود شدن خون رسانی به یک اندام حیاتی شوند. این نوع لخته های خون بسیار جدی هستند و نیاز به درمان فوری دارند.
افراد در معرض خطر بالا
بی‌حرکتی طولانی مدت، آسیب به پوشش رگ‌های خونی و تغییرات در ترکیب شیمیایی خون می‌تواند به ایجاد لخته خون منجر گردد.
هر کسی ممکن است دچار این مشکل شود، اما برخی از افراد در معرض خطر بالایی هستند که عبارتند از:
- سن بالا
- اضافه وزن یا چاقی
- سابقه خانوادگی لخته شدن خون
- ابتلا به سرطان
- بارداری
- آسیب اخیر یا جراحی بزرگ
- داروهای جلوگیری از بارداری مبتنی بر استروژن یا هورمون درمانی
- سفر طولانی یا استراحت در رختخواب
بدون درمان، لخته خون می تواند به اندام ها برسد و باعث ایجاد شرایط بالقوه تهدید کننده زندگی شود، از جمله:
- آمبولی ریه
- سکته مغزی
- حمله قلبی
درمان این مشکل به محض تشخیص برای جلوگیری از عوارض جدی مهم است.
پیشنهاد مقاله: پراداکسا داروی رقیق کننده غلظت خون
داروهای رقیق کننده خون
هنگامی که بیمار مبتلا به لخته خون تشخیص داده شد، از داروهای رقیق کننده یا داروهای ضد انعقاد برای کاهش احتمال لخته شدن خون استفاده می شود. در حالی که این داروها در واقع خون را “رقیق” نمی کنند، توانایی بدن برای تشکیل لخته های جدید را کاهش می دهند و از بزرگتر شدن لخته های موجود جلوگیری می کنند.
داروهای رقیق کننده خون برای این افراد تجویز می شود:
- دارای دریچه مصنوعی قلب
- فیبریلاسیون دهلیزی
- دچار حمله قلبی
- کسانی که بیماری های قلبی مانند کاردیومیوپاتی دارند.
- افراد در معرض خطر لخته شدن خون
رقیق‌کننده‌های خون اغلب در بیمارستان، به‌ویژه در 5 تا 10 روز اول پس از تشخیص، که جدی‌ترین یا حادترین مرحله بیماری در نظر گرفته می‌شود، تجویز می‌شوند. بسته به نوع و محل لخته خون، بیمار اغلب به مدت تقریباً 3 تا 6 ماه با رقیق کننده خون درمان می شود، اما گاهی اوقات نیاز به درمان تا پایان عمر دارد.
طول کل درمان بستگی به این دارد که آیا موارد زیر نیز وجود دارد یا خیر:
- وضعیتی که باعث ایجاد لخته خون شده
- شدت لخته
- سن بیمار
- سابقه خانوادگی
- عوامل خطر زمینه ای شناسایی شده، مانند ناهنجاری در یک فاکتور انعقادی
داروهای رایج رقیق کننده خون شامل سه دسته می‌باشند:
داروی ضد انعقاد خوراکی
- وارفارین
- دابیگاتران
- ریواروکسابان
- آپیکسابان
ضد انعقاد تزریقی
- انوکساپارین
- دالتپارین
- فونداپارینوکس
ضد انعقاد داخل وریدی
- هپارین شکسته نشده (UFH)
- آرگاتروبان
- بیوالیرودین
داروهای ضد لخته شریانی
درمان لخته‌های شریانی معمولا شامل عوامل ضد پلاکتی خوراکی، داروهای ضد پلاکتی داخل وریدی، هپارین (رقیق‌کننده و ضد انعقاد خون) و از بین برنده‌های لخته خون (عوامل ترومبولیتیک) می‌باشد. علاوه بر داروها، ممکن است از کاتترهای ویژه برای برداشتن یا فشرده کردن این لخته های شریانی استفاده شود.
داروهای ضد پلاکتی عبارتند از:
- آسپیرین
- کلوپیدوگرل (پلاویکس)
- دی پیریدامول
- تیکلوپیدین
داروهای ترومبولیتیک رایج عبارتند از:
- استرپتوکیناز
- آلتپلاز
- رتپلاز
- تنکتپلاز
- اوروکیناز
- پرووروکیناز
- انیسترپلاز
تعیین دارو
توجه داشته باشید که نباید داروهای ضد پلاکت و ضد انعقاد را با هم مخلوط کرد. به ویژه، در صورت مصرف داروهای ضد انعقاد، باید از مصرف آسپرین خودداری نمود. پزشک تعیین می کند که کدام داروی رقیق کننده بهترین انتخاب برای بیمار است. دوز دارو به دقت کنترل شده و در زمان‌های معین آزمایش زمان پروترومبین (PT) درخواست می‌گردد. این آزمایش خون نسبت نرمال شده بین‌المللی (INR) را اندازه‌گیری می‌کند. INR سرعت لخته شدن خون است. میزان مناسب INR از فردی به فرد دیگر با توجه به سابقه پزشکی آنها متفاوت است. حفظ محدوده نرمال INR می تواند از خونریزی یا لخته شدن بیش از حد جلوگیری نماید.
عوارض داروهای رقیق کننده خون
خونریزی شایع ترین عارضه جانبی رقیق کننده های خون است. این داروها همچنین می توانند باعث ناراحتی معده، حالت تهوع و اسهال شوند.
سایر عوارض جانبی احتمالی می تواند به نوع داروی رقیق کننده مصرفی بستگی داشته باشد.
نشانه های خونریزی جدی:
- خونریزی قاعدگی که بسیار شدیدتر از حد طبیعی است
- ادرار قرمز یا قهوه ای
- مدفوع قرمز یا سیاه
- خونریزی از لثه یا بینی که به سرعت قطع نمی شود
- استفراغ قهوه ای یا قرمز روشن
- سرفه خونی
- درد شدید، مانند سردرد یا معده درد
- کبودی غیر معمول
- بریدگی که خونریزی آن متوقف نمی شود
- فرورفتگی یا برآمدگی روی سر
- سرگیجه یا ضعف
برای اکثر افراد، مزایای مصرف داروهای ضد انعقاد بیشتر از خطر خونریزی بیش از حد است.
نحوه عملکرد رقیق کننده های خون
رقیق‌کننده‌های خون در واقع خون را رقیق‌تر نمی‌کنند و همچنین نمی توانند لخته ها را بشکنند. اما از تشکیل لخته خون جدید جلوگیری کرده و همچنین می توانند رشد لخته های موجود را کاهش دهند. برخی از داروهای ضد انعقاد این کار را با رقابت با ویتامین K از کبد انجام می دهند. بدن برای ساخت پروتئین هایی به نام فاکتورهای انعقادی به این ماده نیاز دارد. این فاکتورها به سلول‌های خونی و پلاکت‌ها (تکه‌های کوچک سلول‌های خون) کمک می‌کنند تا به یکدیگر متصل شوند.
داروهای ضد پلاکت از چسبیدن پلاکت ها به یکدیگر و به دیواره رگ ها جلوگیری کرده و مانع ایجاد لخته خون می‌گردند. این داروها نسبت به داروهای ضد انعقاد ضعیف تر بوده و اغلب برای افرادی که در معرض خطر لخته شدن خون در آینده هستند، تجویز می شوند.
یکی از جذابیت‌های اپلیکیشن از پزشک این است که بیمار امکان دریافت مشاوره و مشاوره پزشکی آنلاین را داشته، و با استفاده از این خدمات می‌توانند بدون اتلاف وقت، با صرف هزینه کمتر، و بدون نیاز به تحمل شلوغی مطب به صورت کاملا آنلاین ازپزشک مورد نظر خود به راحتی مشاوره دریافت نمائید و یا ویزیت شوید. برای استفاده از این خدمات ارزشمند کافی است اپ ازپزشک را نصب کرده تا از تمامی خدمات مخصوص بیماران بهره‌مند شوید.
توصیه ها
پیگیری دقیق در مصرف کنندگان داروهای رقیق کننده خون بخش مهمی از درمان است. مطمئن شوید که همیشه داروهای خود را طبق تجویز مصرف کنید، و به طور منظم با پزشک خود در ارتباط باشید. در صورت مشاهده علائم لخته خون و یا عوارض جانبی احتمالی دارو، همیشه به پزشک خود اطلاع دهید. فهرستی از داروهایی را که مصرف می‌کنید برای نظارت بر تداخلات احتمالی دارویی به پزشک ارائه دهید.
پیشگیری از ایجاد لخته خون
لخته شدن خون یکی از قابل پیشگیری ترین انواع بیماری های خونی است، هر چند برخی از افراد ممکن است خطر ژنتیکی افزایش لخته خون را داشته باشند. پزشک ممکن است معاینات منظم را برای کمک به تشخیص اختلالات در مراحل اولیه توصیه نماید.
عوامل سبک زندگی زیر می توانند خطر ابتلا به لخته شدن خون را در افراد کاهش دهند:
- پوشیدن لباس های گشاد مخصوصاً در قسمت پایین تنه
- پوشیدن جوراب های فشاری
- ترک سیگار
- نوشیدن مایعات زیاد
- مصرف کمتر نمک
- ورزش منظم
- حفظ وزن سالم
- تغییر موقعیت بدن، به ویژه در سفرهای طولانی
- هر بار ایستادن یا نشستن بیشتر از یک ساعت نباشد.
- اجتناب از روی هم انداختن پاها
- اجتناب از فعالیت هایی که ممکن است به پاها ضربه بزنند
- قرار دادن پاها بالاتر از سطح قلب هنگام دراز کشیدن
تداخلات دارویی احتمالی
غذاهای مختلف، گیاهان و داروها می توانند با رقیق کننده های خون تداخل داشته باشند. این مواد می‌توانند اثربخشی دارو را کمتر یا زیادتر از مقدار مورد نیاز بدن کنند. با این حال، همه رقیق‌کننده‌های خون تحت تأثیر مواد مشابهی قرار نمی‌گیرند.
شایع ترین عواملی که با این داروها تداخل دارند عبارتند از:
ویتامین K
ویتامین K می تواند اثربخشی برخی از داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین را کاهش دهد. بر این اساس باید تا حد امکان از خوردن غذاهایی که حاوی سطوح متوسط تا زیاد ویتامین K هستند خودداری کنید. شامل:
پیشنهاد ویژه: عوامل ایجاد لخته خون در قائدگی + سایت ویزیت آنلاین
گیاهان
افرادی که داروهای ضد انعقاد مصرف می کنند باید از مکمل ها و دمنوش های گیاهی با احتیاط استفاده نمایند. چندین گیاه با تداخل در اثر داروهای از بین برنده لخته خون می توانند خطر و مدت زمان خونریزی را افزایش دهند:
- بابونه
- اکیناسه
- میخک
- روغن گل مغربی
- شیرین بیان
- جینسینگ
نوشیدنی های الکلی و آب زغال اخته می توانند در ایجاد عوارض جانبی هنگام استفاده از رقیق کننده های خون نقش داشته باشند. تا حد امکان از این موارد خودداری کنید.
داروها
هنگام استفاده از داروهای ضد لخته خون، سایر داروهای تجویزی و بدون نسخه را با احتیاط مصرف کنید. چندین آنتی بیوتیک، داروهای ضد قارچ، داروهای فشار خون، داروهای ضد افسردگی و همچنین داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می توانند احتمال خونریزی را افزایش دهند.
مصرف بیسموت ساب سالیسیلات همچنین می‌تواند خونریزی را با داروهای رقیق‌کننده خون افزایش دهد، زیرا در گروه دارویی مشابه آسپرین قرار می‌گیرد. علاوه بر این، مصرف برخی داروهای ترومبولیتیک همراه با مهارکننده‌های ACE از جمله کاپتوپریل و انالاپریل احتمال ابتلا به آنژیوادم را بالا می‌برد. ترکیب این داروها با داروهای ضد پلاکت یا ضد انعقاد نیز ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد.
همیشه پزشک خود را در مورد تمام داروهایی که مصرف می کنید مطلع نمایید.
سوالات متداول
چه ساعتی از روز وارفارین مصرف کنم؟
ساعت 8:00 شب توصیه می شود. آزمایش خون شما صبح گرفته می شود، بنابراین به پزشک اجازه می دهد تا با مشاهده نتایج آزمایشگاهی در بعدازظهر یا اوایل عصر به شما اطلاع دهد که آیا باید دوز دارویتان را تغییر دهید یا خیر.
برای درمان دردهای جزئی، از جمله سردرد، چه دارویی می توانم با خیال راحت مصرف کنم؟
استامینوفن را با دوز پایین تا حد امکان برای کنترل درد می‌توان مصرف کرد. به پزشک خود اطلاع دهید که استامینوفن مصرف می کنید، زیرا دوزهای بالا و طولانی مدت آن اثر ضد انعقادی وارفارین و درنتیجه INR را افزایش می دهد.
اگر برای عمل یا روش تشخیصی مجبور به قطع موقت داروی رقیق کننده شوم چه اتفاقی می افتد؟
ممکن است در زمانی که وارفارین به طور موقت قطع شده است، تزریق LMWH (هپارین با وزن مولکولی پایین) به طور موقت برای شما تجویز گردد. این فرآیند به عنوان پل زدن شناخته می شود.
چه کسانی نمی توانند داروهای رقیق کننده خون مصرف کنند؟
افراد مبتلا به: 1) زخم معده یا سایر مسائلی که خطر خونریزی داخلی را افزایش می دهد. 2) فشار خون بالا (کنترل نشده) 3) ترومبوسیتوپنی (تعداد کم پلاکت خون) 4) اختلالات خونریزی (مانند هموفیلی)
آیا می توان با داروهای رقیق کننده خون یک زندگی عادی داشت؟
افرادی که از این داروها استفاده می کنند همچنان می توانند در اکثر فعالیت های دلخواه خود شرکت کنند، فقط باید اقدامات احتیاطی بیشتری را انجام دهند. به عنوان مثال: در مورد فعالیت هایی مانند ورزش های پرخطر که ممکن است منجر به آسیب شود مراقب باشید و همیشه از وسایل ایمنی مناسب استفاده کنید.
