درمان اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD)

دارو درمانی

پنج نوع درمان دارویی تایید شده برای درمان اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD) وجود دارد:

• متیل فِنیدِیت (Methylphenidate)
• دِگزافِتامین (Dexamfetamine)
• لیس دِگزافِتامین (Lisdexamfetamine)
• آتوموکسِتین (Atomoxetine)
• گوآن فاسین (Guanfacine)
  
  

این داروها درمان دائمی برای اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD) نیستند، اما به فردی با این اختلال کمک می کنند تا بهتر تمرکز کند، کمتر رفتار تکانشی داشته باشد، آرامتر باشد و مهارت های جدید یاد بگیرد و از آن مهارت ها استفاده کند. بعضی داروها باید هرروز استفاده شوند، اما بعضی دیگر فقط در روزهای مدرسه باید مصرف شوند. گاهی قطع موقت درمان توسط پزشک توصیه می شود تا بتوان ضرورت ادامه ی روند دارودرمانی را ارزیابی کرد.. تمامی داروهای فوق برای استفاده در کودکان و نوجوانان دارای تائیدیه هستند. آتوموکسِتین همچنین در بزرگسالان با اختلال کم توجهی بیش فعالی مانند کودکان مورد تائید است و مجوز دارد.
اگر در بزرگسالی تشخیص اختلال کم توجهی بیش فعالی برای شما داده شده ست، پزشک معالج تان می تواند در مورد داروی مناسب برای شما تبادل تصمیم بگیرد.
اگر برای شما و یا کودکتان از هر یک از این داروها تجویز شود، در ابتدا دوز کمی از دارو به شما داده می شود که بتدریج ممکن است افزایش یابد. لازم است شما یا کودکتان برای بررسی های منظم توسط پزشک  خود ویزیت شوید تا اطمینان حاصل شود که درمان موثر است و همینطور از جهت بروز سایر مشکلات و عوارض جانبی بررسی شوید.
پزشک متخصص نظر خواهد داد که تا چه زمانی باید دارو مصرف کنید ، درمان تا زمانیکه موثر  و کمک کننده است ادامه می یابد.

متیل فنیدیت (Methylphenidate)

متیل فنیدیت شایع ترین داروی مورد استفاده در درمان اختلال کم توجهی بیش فعالی ست. این دارو به دسته ی دارویی به نام “محرک ها” تعلق دارد که با افزایش فعالیت در مغز بویژه در نواحی که در کنترل رفتار و توجه نقش دارند، عمل می کنند. متیل فنیدیت می تواند در نوجوانان و کودکان بالاتر از 6 سال مورد استفاده قرار گیرد. اگرچه متیل فنیدیت برای استفاده در بزرگسالان مجوز ندارد، ممکن است تحت نظارت دقیق پزشک در این گروه نیز استفاده شود. این دارو می تواند بصورت قرص های با رهش سریع باشند (دوزهای کوچک که 2 تا 3 بار در روز استفاده می شوند) یا قرص های با رهش اصلاح شده (یکبار در روز صبح ها استفاده می شوند و دوز مصرف شده طی روز بتدریج آزاد می شود.)
عوارض جانبی شایع متیل فنیدیت عبارتند از:

• افزایش خفیف در ضربان قلب و فشار خون
• از دست دادن اشتها که می تواند منجر به کاهش وزن یا بد وزن گرفتن کودک شود
• اختلال خواب
• سردرد
• درد شکم
• نوسانات خلقی

دگزامفتامین (Dexamfetamine)

دگزامفتامین هم یک داروی تحریک کننده ست که مشابه متیل فنیدیت با تحریک مناطقی در مغز که در کنترل توجه و رفتار نقش دارند عمل می کند. دگزامفتامین می تواند در نوجوانان و کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی بیش فعالی در سنین بالاتر از 3 سال استفاده شود. اگرچه که استفاده از این دارو در بزرگسالان مورد تایید نیست اما ممکن است تحت نظارت دقیق پزشک  معالج شما برای درمان بکار گرفته شود. دگزامفتامین معمولا بصورت قرص یک یا دوبار در روز مصرف می شود اگرچه محلول خوراکی آن هم در دسترس است.
عوارض جانبی شایع دگزامفتامین عبارتند از:

• کاهش اشتها
• نوسانات خلقی
• تحریک پذیری ورفتار خشونت آمیز
• گیجی
• سردرد
• اسهال
• تهوع و استفراغ

لیز دگزامفتامین (Lisdexamfetamine)

لیزدگزامفتامین دارویی مشابه دگزامفتامین است و به روشی مشابه آن عمل می کند. این دارو در کودکان بالای 6 سال که متیل فنیدیت در آنها اثر نکرده است، استفاده می شود. اگر پزشک شما تشخیص دهد این دارو در درمان شما موثر بوده ست، ممکن است مصرف آنرا تا بزرگسالی ادامه دهید. لیزدگزامفتامین به شکل کپسول است که آن را یکبار در روز مصرف می کنید.
عوارض جانبی شایع لیز دگزامفتامین عبارتند از:

• کاهش اشتها که می تواند منجر به کاهش وزن یا بد وزن گرفتن شود
• رفتار خشونت آمیز
• خواب آلودگی
• گیجی
• سردرد
• اسهال
• تهوع و استفراغ

آتوموکستین (Atomoxetine)

آتوموکستین متفاوت از سایر داروها در اختلال کم توجهی بیش فعالی عمل می کند. این دارو یک مهار کننده ی انتخابی برداشت نورآدرنالین است به این معنی که میزان ماده ی شیمیایی به نام نورآدرنالین را در مغز افزایش می دهد.  آتوموکستین در کودکان بالای 6 سال و نوجوانان استفاده می شود. در صورت تائید علائم اختلال کم توجهی بیش فعالی استفاده از این دارو در بزرگسالان هم مجاز است.
آتوموکستین به شکل کپسول است که معمولا یک یا دو بار در روز شما و یا کودکتان باید استفاده کنید.
عوارض جانبی شایع آتوموکستین عبارتند از:

• افزایش خفیف فشارخون یا ضربان قلب
• تهوع و استفراغ
• درد شکم
• اختلال خواب
• گیجی
• سردرد
• تحریک پذیری

عوارض جانبی جدی تری هم با مصرف آتوموکستین در ارتباط هستند که بسیار مهم است که مراقبشان باشیم، این علائم شامل افکار خودکشی و آسیب های کبدی هستند. اگر احیانا شما و یا کودکتان حین مصرف این دارو دچار احساس افسردگی و یا تفکرات خودکشی شدید، بلافاصله با پزشک خود صحبت کنید.

گوآن‌فاسین (Guanfacine)

گوآن فاسین با اثر روی قسمتی از مغز، توجه را بهبود می بخشد و همچنین فشار خون را کاهش می دهد. در صورتیکه سایر درمان ها نامناسب و یا بی اثر باشند این دارو برای درمان اختلال کم توجهی بیش فعالی در نوجوانان و کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. گوآن فاسین به شکل قرص یک بار در روز صبح و یا بعد ازظهر استفاده می شود.
عوارض جانبی شایع عبارتند از:

• احساس ضعف و خستگی
• سردرد
• درد شکم
• خشکی دهان
  
  

روان درمانی

روان درمانی های مختلف هم همانند مصرف دارو می توانند در درمان کودکان، نوجوانان و بزرگسالان مفید باشند. روان درمانی همچنین می تواند در درمان سایر مشکلات مانند اختلالات سلوک و یا اضطراب ها که ممکن است همراه با اختلال کم توجهی بیش فعالی بروز نمایند، موثر باشد. بعضی از این روان درمانی ها که ممکن است مورد استفاده قرار گیرند در زیر آمده ست.

روان آموزشی (Psychoeducation)

روش آموزشی روان به این معنی ست که شما یا کودک تان تشویق می شوید تا در مورد اختلال کم توجهی بیش فعالی و اثرات آن صحبت و تبادل نظر کنید.  این کار به کودکان، نوجوانان و بزرگسالان کمک می کند تشخیص این اختلال در خود را درک کنند و بتوانند با آن روبه رو شده و با این وضعیت زندگی کنند.

رفتار درمانی (Behaviour therapy)

رفتار درمانی حمایت لازم را برای مراقبین از کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی بیش فعالی فراهم می کند و ممکن است معلمان را هم همچون والدین شامل شود. رفتار درمانی معمولا شامل مدیریت رفتاری ست که از یک سیستم پاداش دهی برای تشویق کودکی که سعی می کند اختلال کم توجهی بیش فعالی خود را کنترل کند، استفاده می کند.
اگر کودک شما مبتلا به اختلال کم توجهی بیش فعالی ست می توانید رفتار هایی را که می خواهید دراو تشویق کنید مشخص کنید، مانند نشستن سر میز برای غذا خوردن. سپس کودک شما در صورت رفتار خوب نوعی پاداش کوچک می گیرد و در صورت رفتار نامناسب امتیازی از او سلب می شود.
برای معلمان، مدیریت رفتار شامل آموزش نحوه ی برنامه ریزی و ساختارمند کردن فعالیت ها و تحسین و تشویق کودک برای هر پیشرفت او(حتی مختصر و کوچک) می شود.

آموزش والدین و برنامه های آموزشی

اگر کودک شما مبتلا به اختلال کم توجهی بیش فعالی ست، آموزش های ویژه ی مناسب والدین و برنامه های آموزشی می تواند به شما کمک کند تا راه های اختصاصی صحبت کردن، بازی کردن و کار کردن با کودکتان را یاد بگیرید و بتوانید توجه و رفتار او را بهبود دهید.
همچنین ممکن است قبل از اینکه رسما تشخیص اختلال کم توجهی بیش فعالی برای کودکتان گذاشته شود این آموزش های ویژه ی والدین به شما داده شود.
این برنامه های آموزشی معمولا در گروه های 10 تا 12 نفره از والدین برگزار می شود. یک برنامه معمولا شامل 10 تا 16 جلسه است که هر کدام تا حدود دو ساعت طول می کشند.
این جلسات با هدف آموزش والدین و مراقبین در مورد مدیریت رفتارهای کودکان برگزار می شود، بطوریکه اعتماد به نفس شما رابه توانایی تان برای کمک کردن به کودکتان و بهبود رابطه تان با او افزایش می دهند.

آموزش مهارت های اجتماعی

آموزش مهارت های اجتماعی شامل درگیر کردن کودک شما در موقعیت های ایفای نقش در جامعه است و هدف آن این است که از طریق شناخت اثر رفتار کودک بر دیگران، به او آموزش داده شود در موقعیت های اجتماعی چگونه رفتار کند.

روان درمانی شناختی (Cognitive behavioural therapy)

روان درمانی شناختی  درمان از طریق صحبت کردن است، که به شما در مدیریت مشکلات تان از طریق تغییر در تفکر و رفتار شما کمک می کند.  یک روان درمانگر شناختی سعی می کند احساس کودکتان نسبت به وضعیتش را تغییر دهد. این روش می تواند بطور بالقوه باعث تغییر رفتار او شود.
روان درمانی شناختی می تواند بصورت انفرادی با یک درمانگر و یا گروهی انجام شود.

سایر درمان های ممکن

روش های درمانی دیگری نیز وجود دارند که در برخی از افراد مفید بوده اند، مانند قطع مصرف برخی غذاها و استفاده از برخی مکمل های غذایی. با این وجود شواهد قوی برای این موضوع وجود نداشته و نباید بدون تجویز پزشک اقدام به این کار کرد.

رژیم غذایی

افراد مبتلا به اختلال کم توجهی بیش فعالی بایستی غذاهای سالم مصرف کرده و رژیم متعادلی داشته باشند. بدون دستور پزشک مصرف هیچ غذایی را قطع نکنید. بعضی از افراد به مرور متوجه می شوند که بین مصرف برخی از غذاها و بدتر شدن علایم اختلال کم توجهی بیش فعالی رابطه وجود دارد. به عنوان مثال مصرف شکر، طعم دهندها و رنگ هایی که به غذا اضافه می شوند و همچنین قهوه می توانند باعث تشدید علایم شوند. برخی از مبتلایان به اختلال کم توجهی بیش فعالی معتقدند که با مصرف لبنیات یا گندم علایم آنها بدتر می شود. اگر شما هم چنین فکری می کنید از غذاها و نوشیدنی هایی که در طول روز مصرف می کنید یاددداشت برداشته و رابطه آنها را با رفتارهای روزانه خود بررسی کنید. در صورت وجود چنین رابطه ای بین رژیم غذایی و علایم اختلال کم توجهی بیش فعالی، پزشک تان شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع خواهد داد.

مکمل ها

برخی تحقیقات نشان داده اند که مکمل های اسید چرب امگا-3 و امگا-6 ممکن است برای مبتلایان به اختلال کم توجهی بیش فعالی مفید باشند، هرچند شواهد کمی برای این موضوع وجود دارد.
پیش از مصرف هر مکملی با پزشک خود مشورت کنید زیرا برخی از مکمل ها می توانند با درمان دارویی که در حال مصرف آن هستید، تداخل داشته باشند و اثر داروها را به صورت نامناسبی کم یا تشدید کنند.
همچنین باید به خاطر داشته باشید که بعضی از مکمل ها نباید در درازمدت استفاده شوند چونکه ممکن است میزان آنها به سطح خطرناکی در بدن برسد.

نکاتی برای والدین

• مطمئن باشید که پزشک به شما در شناخت تفاوت های بین اختلال کم توجهی بیش فعالی با سایر اختلالاتی که ممکن است در کودک تان وجود داشته باشد، کمک خواهد کرد.
• فکر کنید که چه افراد دیگری لازم است از اختلال کم توجهی بیش فعالی در کودک شما اطلاع داشته باشند، مثلا در مدرسه یا مهدکودک.
• هرگونه عوارض جانبی داروهایی که کودکتان مصرف می کند و آنچه را که باید مراقبت کنید، بشناسید. 
•  آشنایی با کسانیکه در گروههای حمایتی محلی هستند به شما کمک می کند احساس تنهایی و انزوا نکنید و بتوانید با این اختلال کنار بیایید.