سرفه یک مکانسیم دفاعی بدن می باشد که با خروج خلط و عوامل بیگانه از مجاری هوایی، از نقش مهمی در پاکسازی آن ها برخوردار می باشد. سرفه ها اغلب به 2 نوع خلط دار و خشک تقسیم بندی می گردند. همچنین از نظر زمانی سرفه ها ممکن است حاد، تحت حاد و یا مزمن باشند (کمتر از 3 هفته، 3 الی 8 هفته و یا بیشتر از 8 هفته طول بکشند).

علل سرفه خشک و خلط دار، و یا حاد و مزمن کاملا با یکدیگر متفاوت می باشند. تشخیص علت از نقش مهمی در درمان سرفه و بهبود آن برخوردار می باشد. ما در این مقاله در مورد انواع خلط و علل سرفه خلط دار صحبت خواهیم کرد.

سرفه خلط دار نشانه چیست؟

در واقع سرفه خلط دار نوعی از سرفه می باشد که ممکن است با خلط سبز، زرد، سفید، صورتی و یا سیاه رنگ همراه باشد. همچنین خلط ممکن است به صورت رقیق و آبکی باشد و یا غلیظ و چسبناک باشد و به سختی از مجاری هوایی خارج گردد. عفونت های تنفسی، آلرژی، ریفلاکس اسید از معده به مری، بیماری های انسدادی ریه و برونشیت از جمله شایع ترین علل سرفه خلط دار می باشند. تشخیص علت، بهترین راه تعیین نوع درمان سرفه می باشد.

انواع خلط و علل سرفه خلط دار

سرفه های خلط دار علل مختلفی دارند و با طیف وسیعی از بیماری ها ممکن است همراه باشند. شایع ترین علل سرفه خلط دار عبارتند از:

عفونت های تنفسی و ریوی

همچنین عفونت های تنفسی مجاری هوایی فوقانی و تحتانی هر دو می توانند منجر به سرفه های خلط دار گردند. انواع ویروس ها و باکتری ها مانند کرونا، آنفولانزا و … می توانند منجر به عفونت تنفسی گردند. تب و لرز، گلو درد، بدن درد و سردرد از جمله علائم شایع همراه با عفونت های تنفسی می باشند.

درمان سرفه خلط دار با شربت های ضد سرفه اغلب در این بیماران کافی می باشد و آنتی بیوتیک ها تنها در موارد کمی از بیماران که عفونت باکتریال دارند، کمک کننده می باشند.

آلرژی

یکی از شایع ترین علل سرفه خلط دار می باشد که در فصل بهار تشدید می یابد. آلرژی اغلب با علائم دیگری مانند آبریزش از بینی، اشک ریزش، خارش و قرمزی چشم ها همراه می باشد. پرهیز از عوامل محرک و استفاده از داروهای ضد آلرژی مانند ستریزین، نئوتادین و …. از نقش موثری در درمان سرفه خلط دار به دنبال آلرژی برخوردار می باشند.

درمان سرفه خلط دار

برونشیت حاد

عفونت های ویروسی یا باکتریال  ممکن است منجر به التهاب مجاری هوایی گردند. به دنبال التهاب مجاری هوایی، مقادیر زیادی موکوس یا خلط در مجاری تنفسی تجمع می یابند که باید توسط سرفه جهت پاکسازی مجاری تخلیه گردند. در برونشیت حاد ممکن است با علائم دیگری مانند درد قفسه سینه، سردرد، بدن درد، احساس خستگی و گلودرد نیز همراه باشد و مبتلایان اغلب طی 3 هفته به طور کامل بهبود می یابند.

برونشکتازی

به دنبال آسیب دیدگی و گشاد شدن مجاری هوایی در این بیماری، مقادیر زیادی خلط در مجاری تنفسی تجمع می یابد. عفونت های ریوی شدید و طولانی مدت، سیستیک فیبروزیس، سل و بسیاری بیماری های دیگر می توانند منجر به برونشکتازی گردند. برونشکتازی همچنین ممکن است با خس خس سینه، قاشقی شدن ناخن ها و تنگی نفس نیز همراه گردد. فیزیوتراپی قفسه سینه و درمان سرفه خلط دار توسط داروها در بهبود بیماری موثر می باشند.

بیماری های انسدادی ریه (COPD)

بیماری های انسدادی ریه اغلب به دنبال استعمال سیگار، آلودگی هوا و تغییرات ژنتیکی رخ می دهند. این بیماری ها اغلب شامل برونشیت مزمن و آمفیزم می باشند و با سرفه های خلط دار مزمن که صبح ها بدتر می شوند، همراه می باشند. تنگی نفس و خس خس سینه نیز سایر علائم بیماری های انسدادی ریه می باشند. ترک سیگار و استفاده از اسپری های استنشاقی حاوی کورتون و برونکودیلاتورها در درمان سرفه در این بیماران موثر می باشند.

نارسایی قلبی

نارسایی قلبی با اختلال پمپاژ خون به سایر ارگان های بدن همراه می باشد. به دنبال نارسایی بطن چپ در قلب، خون از قلب به کیسه های هوایی در ریه ها پس می زند و منجر به بروز سرفه های خلط دار، خس خس سینه و قل قل کردن ریه ها می گردد. نارسایی قلبی اغلب با سرفه های خلط دار همراه با خلط صورتی کم رنگ و کف آلود همراه می باشد.

تورم پاها، احساس خستگی، تنگی نفس و درد قفسه سینه از جمله سایر علائم همراه می باشند. درمان نارسایی قلبی با بهبود و درمان سرفه همراه می باشد.

یکی از جذابیت‌های اپلیکیشن از پزشک این است که بیمار امکان دریافت مشاوره و مشاوره پزشکی آنلاین را داشته، و با استفاده از این خدمات می‌توانند بدون اتلاف وقت، با صرف هزینه کم‌تر، و بدون نیاز به تحمل شلوغی مطب به صورت کاملا آنلاین ازپزشک متخصص عفونی به راحتی مشاوره دریافت نمائید و یا ویزیت شوید. برای استفاده از این خدمات ارزشمند کافی است اپ ازپزشک را نصب کرده تا از تمامی خدمات مخصوص بیماران بهره‌مند شوید.

درمان سرفه خلط دار

برحسب علت ایجاد کننده آن، متفاوت می باشد. به طور مثال انواع روش های درمان سرفه خلط دار عبارتند از:

• سرفه خلط دار ثانویه به عفونت های تنفسی، اغلب با برطرف شدن عفونت بهبود می یابد. انواع شربت های ضد سرفه مانند گایافنزین، دیفن هیدرامین و شربت های گیاهی در طی روند بهبودی کمک کننده می باشند.
• سرفه به دنبال رفلاکس اسید اغلب با درمان های کاهنده اسید مانند پنتوپرازول، فاموتیدین، امپرازول و … بهبود می یابد.
• درمان های ضد آلرژی مانند نئوتادین، ستریزین و فکسوفنادین در بهبود سرفه های آلرژیک کمک کننده می باشند.
• درمان نارسایی قلبی و بهبود پمپاژ خون با بهبود سرفه های ناشی از آن همراه می باشند.
• ترک سیگار، استفاده از اسپری های استنشاقی حاوی کورتون و برونکودیلاتورها در درمان سرفه های ناشی از بیماری های انسدادی ریه کمک کننده می باشند.
• نوشیدن مایعات گرم مانند چای و عسل نیز کمک کننده می باشند.

قویترین داروی گیاهی ضد سرفه خلط دار

امروزه از داروهای گیاهی متعددی جهت درمان سرفه خلط دار استفاده می شود. این داروها ممکن است به شکل قرص یا شربت از داروخانه تهیه شوند و یا به صورت دمنوش در منزل تهیه و میل شوند. قویترین داروی گیاهی ضد سرفه خلط دار

حاوی موارد زیر می باشد:

• آویشن
• عسل
• میخک
• زنجبیل
• مریم گلی
• ریشه ختمی
• نعناع
• اقطی
• برگ پیچک
• بادیان

درمان سرفه خلط دار در کودکان

سرماخوردگی، ذات الریه (پنومونی)، برونشیت، سینوزیت، تجمع ترشحات در پشت حلق و رفلاکس اسید معده به گلو مهم ترین و شایع ترین علل سرفه خلط دار در کودکان می باشند. سرفه خلط دار به دنبال تجمع ترشحات در مجاری هوایی ایجاد می شود و کودک با سرفه سعی در پاکسازی مجاری خود می کند. در صورتی که کودک قادر نباشد این ترشحات را به درستی از مجاری هوایی خود پاک کند، تجمّعات انباشته شده و عفونت بر روی آن ها سوار می شود.

برای درمان سرفه خلط دار در کودکان، موارد زیر کمک کننده می باشند:

• بخور آب گرم: به نرم تر و روان تر شدن و خروج راحت تر ترشحات کمک می کند.
• درمان بیماری زمینه ای: به طور مثال چنانچه سرفه به دنبال رفلاکس ایجاد شده است، درمان رفلاکس با داروی آنتی اسید به درمان سرفه خلط دار در کودکان کمک می کند.
• آنتی بیوتیک ها: فقط در صورتی که عفونت باکتریایی عامل سرفه خلط دار باشد، موثر می باشند.
• شربت های گیاهی: شربت های گیاهی مانند پلارگونیوم به نرم شدن خلط و خروج آن از مجاری هوایی کودک کمک می کنند.
• شربت عسل آب لیمو: علاوه بر اثر ضد ویروسی، در تسکین سرفه کودک نیز موثر می باشد.
• شربت عسل و آویشن: مصرف روزانه شربت عسل و آویشن در درمان سرفه خلط دار در کودکان و روان شدن خلط موثر می باشد.
• مصرف آب فراوان: هیدراته شدن بدن از نقش موثری در نرم شدن خلط و خروج آن برخوردار می باشد.
• قرار دادن کودک در وضعیت مناسب: در کودکان کوچکتر که قادر به حفظ موقعیت خود نیستند، کودک را طوری نگه دارید که بتواند ترشحات خود را خارج کند.
• شست و شوی دهان و بینی: استفاده از سرم شست و شو برای تخلیه ترشحات پشت حلق و درمان سرفه خلط دار در کودکان کمک کننده می باشد.
• شربت برم هگزین: مصرف چند نوبت در روز آن، از نقش موثری در درمان سرفه خلط دارد کودکان برخوردار می باشد.

درمان سرفه خلط دار بزرگسالان

جهت درمان سرفه خلط دار بزرگسالان نیز همانند کودکان، تشخیص و رفع عامل زمینه ای، مهم ترین اقدام می باشد. سایر موارد مانند بخور آب گرم، مصرف کافی مایعات، شست و شوی دهان و بینی، نوشیدن شربت عسل و آویشن و مصرف آنتی بیوتیک ها در صورت لزوم نیز کمک کننده می باشد. سایر موارد درمان سرفه خلط دار بزرگسالان عبارتند از:

• مصرف دمنوش ها و داروهای گیاهی حاوی میخک، عسل، زنجبیل، آویشن، عصاره لیمو، اکالیپتوس، ریشه ختمی، نعناع و مریم گلی
• شربت دیفن هیدرامین
• شربت گایافنزین
• قرص استیل سیستئین
• شربت اکسپکتورانت

بهترین قرص برای درمان سرفه خلط دار

انواع قرص ها، شربت ها، نبولایزرها و دمنوش ها برای برای درمان سرفه استفاده می شوند. جهت درمان سرفه خلط دار نیز، همان طور که توضیح داده شد، بهترین روش درمان و برطرف کردن عامل زمینه ای می باشد. بهترین قرص برای سرفه خلط دار عبارت است از:

• قرص گایافنزین: به روان کردن و تخلیه خلط و پاکسازی مجاری هوایی کمک می کند.
• قرص استیل سیستئین: داخل آب حل می شود و خلط را نرم و روان می کند.
• قرص آنتی بیوتیک: برای درمان سرفه خلط دار به دنبال عفونت باکتریایی مجاری هوایی و ریه کمک می کند.
• قرص مهارکننده پمپ پروتون: چنانچه رفلاکس عامل سرفه باشد، کمک کننده است.
• داروهای قلبی: به کنترل سرفه متعاقب نارسایی قلبی درمان نشده کمک می کنند.
• قرص نعناع: جهت تسکین سرفه، خنک سازی دهان و کاهش التهاب کمک کننده است.
• قرص ضد آلرژی: نئوتادین، ستریزین و … برای درمان سرفه های افزایش حساسیتی کمک کننده می باشند.
• قرص مونته لوکاست: جهت تسکین سرفه به ویژه در بیماران مبتلا به آسم کمک کننده است.

آنتی بیوتیک برای درمان سرفه خلط دار

انتخاب آنتی بیوتیک برای سرفه خلط دار به نوع عفونت (مجاری هوایی فوقانی یا ریه)، نوع میکروب، سابقه مصرف آنتی بیوتیک طی سه ماه گذشته، سابقه حساسیت دارویی، سن و وضعیت عمومی سلامتی افراد بستگی دارد. آنتی بیوتیک های رایج برای درمان سرفه خلط دار متعاقب عفونت های باکتریایی ریه و مجاری هوایی فوقانی، عبارتند از:

• لووفلوکساسین
• کوآموکسی کلاو
• سفکسیم
• آزیترومایسین
• داکسی سیکلین
• آموکسی سیلین

راهکارهای پیشگیری از سرفه خلط دار

پیشگیری با پرهیز از قرار گرفتن در معرض عوامل محرک مانند هوای آلوده، دود سیگار و انواع بوهای تند در برخی افراد کمک کننده می باشند. همچنین تقویت سیستم ایمنی بدن و رعایت پروتوکول های بهداشتی از نقش مهمی در کاهش ابتلا به عفونت های تنفسی و سرفه های متعاقب آن برخوردار می باشد. از جمله راهکارهای پیشگیری از سرفه خلط دار ثانویه به عفونت های تنفسی عبارتند از:

• تزریق واکسن آنفولانزا و کووید
• حفظ فاصله ایمنی از افراد دارای علائم بیماری
• پرهیز از تماس با چشم ها، بینی و گلو
• شست و شوی مکرر دست ها

پیشنهاد ویژه: مطالعه مقاله واکسن آنفولانزا و تفاوت بین آنفولانزا و سرماخوردگی