در تاریخ 15 آذر 1402 – توسط دکتر غزل روستایی بازنگری و بروزرسانی شد.
شب ادراری از دست دادن کنترل مثانه است. در کودکان کمتر از 3 سال عدم کنترل کامل مثانه طبیعی است. با بزرگتر شدن کودکان توانایی کنترل مثانه افزایش پیدا می کند. این مسئله وقتی در کودکی اتفاق می افتد که آن کودک به اندازه کافی بزرگ است و می تواند مثانه خود را کنترل کند. این مورد می تواند در طول روز یا شب اتفاق بیفتد. می تواند یک وضعیت نا امید کننده باشد. اما مهم است که صبور باشید و به یاد داشته باشید که تقصیر فرزند شما نیست. کودک کنترلی بر شب ادراری ندارد و راه های زیادی برای درمان شب ادراری کودکان وجود دارد از جمله: دارو درمانی و درمان خانگی شب ادراری کودکان.
زمانی که کودکتان را از پوشک گرفتید ولی همچنان جای خودش را خیس کرد، یعنی کودک شما بی اختیاری ادرار دارد. متاسفانه در برخی موارد آن طور که انتظار داریم پیش نمی رود و کودک بعد از ۳ سالگی، با اینکه دستشویی رفتن را یاد گرفته است اما نمی تواند در شب و یا حتی روز هم ادرار خودش را کنترل کند. همین عدم کنترل مثانه منجر به بی اختیاری ادرار در کودکان می شود و نه تنها فرزند بلکه پدر و مادر را هم درگیر می کند .
ما در این مطلب از مقالات ازپزشک به همین موضوع پرداخته ایم. اگر دوست دارید اطلاعات بیشتری در رابطه با بی اختیاری ادرار در کودکان داشته باشید تا انتهای همین مطلب ما را همراهی کنید. برای داشتن مشاوره آنلاین با بهترین متخصصان کودک هم می توانید اپلیکیشن ازپزشک را بر روی گوشی همراه خود نصب کنید و در خانه کودکتان را ویزیت آنلاین کنید .
بی اختیاری ادرار در کودکان
همانگونه که در ابتدای متن به آن اشاره کردیم عدم کنترل مثانه، بی اختیاری ادرار نامیده می شود. متاسفانه در برخی موارد آن طور که انتظار داریم پیش نمی رود و کودک بعد از ۳ سالگی، با اینکه دستشویی رفتن را یاد گرفته است اما نمی تواند در شب و یا حتی روز هم ادرار خودش را کنترل کند. همین عدم کنترل مثانه منجر به بی اختیاری ادرار در کودکان می شود و نه تنها فرزند بلکه پدر و مادر را هم درگیر می کند .
در کودکانی که کمتر از ۳ سال دارند مثانه تکامل کافی نیافته است و هر چه کودک بزرگتر بشود توانایی کنترل مثانه در آن هم افزایش پیدا می کند. به همین دلیل بی اختیاری ادرار در کودکان زمانی رخ می دهد که کودک به اندازه کافی بزرگ شده و روی مثانه کنترل داشته باشته باشد اما علی رغم این موضوع، لباس خودش را خیس کند و هنگام خواب هم شب ادراری داشته باشد.
شاید بی اختیاری ادرار یک وضعیت نا امید کننده باشد اما به صبوری نیاز دارد و باید با آرامش مراحل درمان کودک سپری شود. کودک شما سر این موضوع هیچ تقصیری ندارد و نمی تواند بی اختیاری ادرار را کنترل کند. اما برای درمانش روش هایی وجود دارد که به آنها اشاره خواهیم کرد. در این مورد می توانید از پزشک متخصص کلیه اطفال مشاوره بگیرید.
سن کنترل ادرار در کودکان
کودکان اغلب در سنین 2 الی 4 سالگی، کنترل ادرار پیدا می کنند. البته حتی پس از پیدا کردن کنترل ادرار نیز، ممکن است کودک به طور گه گاه تا سنین 4 الی 6 سالگی نیز لباس یا بستر خود را خیس کند. تا سنین 4 سالگی، اغلب کنترل روزانه ادرار در کودکان ایجاد شده است. در سنین 5 الی 6 سالگی، ممکن است کودک یک الی دو بار در هفته طی چند ماه حین خواب بستر خود راخیس کند.
اغلب علل بی اختیاری ادرار در کودکان به طور طبیعی و بدون نیاز به مداخله دارویی با رشد کودک، برطرف می شوند. در صورت نگرانی و احساس ناامیدی، می توانید با پزشک متخصص اطفال جهت ارائه روش های آموزشی برای کنترل مثانه مشورت کنید. این امر بسیار شایع می باشد، به طوری که حتی از هر 10 کودک 5 ساله نیز ممکن است 1 نفر در طول روز خود را خیس کند. پس بهتر است صبور باشید تا این مشکل نیز با رشد کودک به تدریج برطرف گردد.
علت بی اختیاری ادرار در کودکان
این حالت دلایل متعددی دارد و به همین دلیل یک علت مشخص نمی توان برای آن پیدا کرد.
در ادامه دلایل احتمالی که برای بی اختیاری ادرار وجود دارد را عنوان می کنیم:
- اضطراب
- اختلال کمبود توجه، بیش فعالی
- ژن های خاص
- یبوست که به مثانه فشار وارد کرده باشد
- تاخیر در رشد مثانه
- دیابت
- مثانه بیش فعال
- کندی رشد جسمانی
- کوچکی مثانه
- آپنه انسدادی خواب
- عدم هورمون آنتی دیورتیک در بدن
- مشکلات ساختاری در مجاری ادرار
- احساس پر بودن مثانه در زمان خواب
- عفونت در مجاری ادرار
- خوابی که بسیار عمیق باشد
انواع بی اختیاری ادرار در کودکان
بی اختیاری ۴ نوع دارد و کودک می تواند به یک یا چند مورد آن مبتلا شود.
- شبانه: این به معنای خیس شدن در طول شب است. این گزینه شایع ترین نوع شب ادراری است.
- روزانه: این خیس شدن در طول روز است.
- اولیه: زمانی اتفاق می افتد که کودک آموزش توالت را به طور کامل تسلط نداشته باشد.
- ثانویه: زمانی است که کودک یک دوره خشکی دارد اما پس از آن به دوره های خیس شدن برمی گردد.
بی اختیاری ادرار در کودکان در روز
بی اختیاری ادرار در طول روز هم می تواند دلایل زیر را داشته باشد:
- اضطراب
- یبوست
- متوقف کردن ادرار قبل از اتمام آن
- مصرف کافئین
- عدم رفتن به سرویس بهداشتی در صورت نیاز
- مثانه بیش فعال
- کوچکی مثانه
- عفونت مجاری ادرار
بی اختیاری ادرار در کودکان 3 ساله
همان طور که در بالا نیز اشاره شد، مثانه در کودکان در حوالی 3 سالگی (2 الی 4 سالگی) تکامل می یابد و کودک به تدریج در این سن یاد میگیرد تا ادرار خود را کنترل کند. اما ممکن است این فرایند تا 4 سالگی و حتی بیشتر نیز ادامه یابد. به طور مثال ممکن است علی رغم این که کودک یاد گرفته است مثانه خود را کنترل کند، اما یک الی دو مرتبه در طول شب نیز بستر خود را خیس کند.
و یا این که در طول روز نیز به دنبال یبوست شدید، بازیگوشی و نرفتن به دست شویی و …. به طور گه گاه لباس خود را خیس کند. در این موارد به والدین توصیه می شود تا صبور باشند و نکات آموزشی که در ادامه توضیح داده می شود را اجرا کنند. بی اختیاری ادرار در کودکان در این سن بدون نیاز به مداخله دارویی با رشد کودک برطرف می گردد.
بی اختیاری ادرار در کودکان 10 ساله
مثانه در 10 سالگی در کودکان به طور کامل شکل گرفته است و بی اختیاری ادراری در کودکان در این سنین طبیعی نمی باشد. به عدم توانایی کنترل ادرار بیش از 2 الی 3 مرتبه در ماه طی روز یا شب، بی اختیاری ادرار گفته می شود. بی اختیاری ادار در کودکان ممکن است گه گاه یا دائم باشد.
چنانچه بی اختیاری روزانه در سنین بالای 5 الی 6 سالگی و بی اختیاری شبانه تا سنین بالای 7 سالگی ادامه داشته باشد، حتما باید بررسی های لازم صورت گیرد.
بی اختیاری یک علامت است و باید علت آن بررسی و درمان شود. مثانه بیش فعال، تعداد کم دفعات دفع ادرار طول روز، عفونت های ادراری، اضطراب زیاد، دیابت و مصرف زیاد نوشیدنی های حاوی کافئین، شایع ترین علل بی اختیاری ادراری در کودک 10 ساله می باشند. در این موارد پزشک اطفال ممکن است آزمایش ادرار، خون و تصویربرداری از مثانه و کلیه ها درخواست کند.
علل و علائم بی اختیاری ادرار در کودکان
اگر کودکتان کنترل ادرار نداشته باشد ممکن است دارای یک نقص در زمان تولد، اختلالات آناتومیک و یا عادات خاصی باشد و به بی اختیاری ادرار در کودک منجر شود. برای مثال یک نقص مادرزادی مانند شکاف بین مهره ها می تواند باعث عملکرد غیر طبیعی مثانه شود و به بی اختیاری ادرار منجر شود.
نوع دیگری از نقص تولد هم وجود دارد که در آن مجاری ادرار که از کلیه ها به مثانه می رسند به نقطه غیر طبیعی در مثانه ختم شده و به بی اختیاری ادرار منجر می شود. برخی کودکان مثانه بیش فعال دارند در حالیکه برخی دیگر ممکن است تخلیه مثانه برایشان دشوار باشد.
عادات خاصی به خصوص در کودکان دختر وجود دارد که می تواند به بی اختیاری ادرار در طول روز منجر شود. عاداتی چون خودداری از ادرار و وضعیت نادرست بدن در زمان ادرار.
در این زمان ادرار در زمان دفع در واژن جمع شده و پس از ایستادن این ادرار جاری می شود.
بی اختیاری ادرار در کودکان موقع خندیدن هم شایع است. برخی دختران در زمان خندیدن دچار اسپاسم مثانه می شوند.
از علل شایع بی اختیاری ادرار در کودکان می توان به این موارد اشاره کرد:
- یبوست
- عفونت
- رژیم غذایی
- استرس
- عوارض پزشکی
یبوست شایع ترین علت بی اختیاری ادرار است. عفونت های باکتریایی دستگاه ادرار و عفونت های ویروسی هم از دلایل شایع بی اختیاری ادرار در کودکان هستند. بسیاری از کودکان برای جلوگیری از نشت ادرار، پاهایشان را به هم می چسبانند که این حرکات می توانند احتمال ابتلا به عفونت ادراری را در کودک افزایش دهند .
مصرف کافئین، مصرف آب میوه های اسیدی چون آب پرتقال و یا آب گوجه فرنگی هم می تواند مثانه را تحریک کند و به بی اختیاری ادرار منجر شود.
موقعیت های استرس زا مانند طلاق پدر و مادر ، فوت نزدیکان و یا نقل مکان هم می تواند به بی اختیاری ادرار در کودک منجر شود. همچنین کودکانی که دچار آزار جنسی شده اند امکان دارد بی اختیاری ادرار را تجربه کنند.
علائم نگران کننده در کودکان مبتلا به بی اختیاری ادرار را بشناسید و آنها را جدی بگیرید :
- علائم و یا نگرانی از سوء استفاده جنسی
- تشنگی شدید، حجم زیاد ادرار و یا کاهش وزن شدید
- بی اختیاری ادراری در طول روز در کودکان بالاتر از شش سال
- هر گونه نشانه آسیب‌های عصبی به خصوص در پاها
- علائم یک اختلال یا ناهنجاری در ستون فقرات
علل شب ادراری کودکان
این اختلال در پسران تقریباً دو برابر دختران است و با افزایش سن کمتر می شود.
این امر علل متعددی از جمله:
- بیش فعالی مثانه
- مشکلات بیدار شدن از خواب در هنگام پر بودن مثانه
- افزایش خروجی ادرار شبانه
- استرس و اضطراب
- علت ژنتیکی دارد.
به دلیل عوامل متعدد و نامشخصی که منجر به این اختلال در کودکان می شود درمان آن برای پزشکان چالش برانگیز است و نیاز به تنظیم و شخصی سازی دارد.
جلوگیری از شب ادراری:
- هدف از بیدار شدن در شب و استفاده از توالت را به کودکان گوشزد کنید.
- از دسترسی کودک به توالت اطمینان حاصل کنید.
- قبل از خواب از دادن غذاهای حاوی کافئین و مایعات بیش از حد به کودک خودداری کنید.
- از کودک بخواهید هنگام خواب مثانه را خالی کند.
- کودک را از پوشک بگیرید.
- کودک را به روشی غیر تنبیهی در پاکسازی جای ادرار در هنگام صبح مشارکت دهید.
- عزت نفس کودک را حفظ کنید.
- با فرزند خود در مورد نگرانی هایش صحبت کنید، به زبان خود او
- با مسئولیت دادن به کودکان به آنها انگیزه دهید.
این روش ها میتواند در جلوگیری از شب ادراری فرزند شما موثر باشد.
انواع درمان شب ادراری کودکان
معمولاً برای خیس کردن بستر اولیه یا کودکان زیر 7 سال نیازی به درمان نیست. رویکرد تماشا و دیدن معمولاً بهترین گزینه است زیرا می‌توان انتظار داشت که هر سال رشد کودک بین 8 تا 10 درصد بهبود یابد. بیشتر کودکان به تنهایی از این موضوع پیشی می گیرند.
درمان خانگی شب ادراری کودکان
- تخلیه ادرار را در روال قبل از خواب قرار دهید.
روال قبل از خواب را با ادرار کردن شروع کنید و سپس کودک را تشویق کنید تا قبل از به خواب رفتن دوباره به دستشویی برود. در نتیجه یکی از روشهای جلوگیری از شب ادراری این مورد می باشد.
- زنگ ساعت را برای دفع ادرار شبانه تنظیم کنید.
برخی از کودکان می توانند با تخلیه ادرار در نیمه شب خشک بمانند. به عنوان مثال، والدین می توانند زنگ ساعت را تنظیم کنند تا کودک را نیمه شب بیدار کند کودک از سرویس بهداشتی استفاده می کند و سپس به رختخواب برمی گردد.
- از زنگ هشدار رطوبت استفاده کنید.
این پدهای بدون نسخه که به آنها آلارم مرطوب کننده بستر نیز می گویند به یک زنگ هشدار با باتری متصل می شوند. این رویکرد نیازمند زمان، انگیزه و صبر است. مشاهده نتایج ممکن است یک تا سه ماه طول بکشد اما این گزینه کم خطر است و ممکن است راه حل طولانی مدت بهتری نسبت به داروها باشد.
- تغییر رژیم غذایی کودک
دارو درمانی
- داروهای تجویزی را امتحان کنید.
گاهی اوقات ممکن است برای کودک دسموپرسین به عنوان یک راه حل کوتاه مدت برای این مشکل تجویز شود. این دارو آب را در بدن نگه می دارد بنابراین مثانه کودک در طول شب خیلی پر نمی شود. چند عارضه جانبی احتمالی با دارو وجود دارد که باید با تیم مراقبت بهداشتی فرزندتان در میان بگذارید. این دارو در کودکان بزرگتر موثرتر است و میزان موفقیت کلی آن حدود 30٪ است.
اگر فرزند دارای مشکل شب ادراری دارید حتما بخوانید:
- توبیخ یا سرزنش جدا ممنوع:
کودکان به دلیل تنبلی یا کینه و لجبازی با شما جای خود را خیس نمی کنند. فریاد زدن یا ابراز ناامیدی به کودکان کمکی نمی کند و فقط به اعتماد به نفس آنها آسیب می رساند.
- باعث خجالت کودکان نشوید:
بحث در مورد این مشکل با همسالان یا خانواده می تواند باعث افزایش اضطراب و خجالت کودکان شود و باعث ایجاد زخم های عاطفی پایدار در کودک شما میشود.
- بچه ها را با هم مقایسه نکنید:
همه کودکان متفاوت هستند و با سرعت خاص خود رشد می کنند. آنها نمی توانند سرعت بلوغ اعصاب مثانه یا اندازه مثانه خود را کنترل کنند. کودکان را با خواهر و برادر یا همسالان خود مقایسه نکنید زیرا این فقط باعث افزایش استرس و کاهش عزت نفس آنها می شود.
- منتظر نتایج فوری نباشید:
گاهی اوقات تنها چیزی که کودک نیاز دارد زمان و یک والدین حامی است. هیچ راه حل سریعی برای حل این موضوع وجود ندارد. صبور، مهربان و دلسوز باشید. به یاد داشته باشید این مشکل تقصیر کسی نیست. فرزند شما تنبل نیست و عمدا این کار را انجام نمی دهد. به احتمال زیاد این یک هدیه خانوادگی است که توسط یکی از والدین به او منتقل شده است.
بی اختیاری ادرار در کودکان موقع خندیدن
ممکن است بی اختیاری ادرار در کودکان موقع خندیدن (Giggle incontinence) طی روز دیده شود ولی شیوع آن به طور دقیق بررسی نشده است. در این موارد مثانه در زمان نادرست منقبض و ادرار تخلیه می شود. این مشکل در دختران و در سنین پیش از بلوغ شایع تر می باشد. بی اختیاری ادرار در کودکان موقع خندیدن نشانه بیماری جدی نمی باشد و نیاز به درمان و مداخله پزشک نیز ندارد.
البته پیش از مطرح کردن این تشخیص باید مطمعن شویم که بی اختیاری علت دیگری مانند عفونت، اختلالات ساختاری و … نداشته باشد و همه چیز طبیعی باشد. ولدین گرامی توجه داشته باشند که بی اختیاری در این موارد از کنترل کودک خارج است و وی هیچ تقصیری ندارد و نباید سرزنش شود. با افزایش سن و رشد کودک، بی اختیاری برطرف می گردد.
درمان بی اختیاری ادرار در کودکان
برای درمان، پزشک در رابطه با تاثیرات بی اختیاری ادرار کودکتان سوالاتی می پرسد تا با دریافت اطلاعات درست و کافی بتواند با یک درمان مناسب به کودک کمک کند.
درمان بی اختیاری ادرار در کودکان به علت آن بستگی دارد. برای مثال بی اختیاری ناشی از عفونت با مصرف آنتی بیوتیک درمان می شود.
برای درمان کودکانی که به نقص هنگام تولد مبتلا هستند هم جراحی پیشنهاد می شود. در این شرایط، پزشک با توجه به اینکه کودک بی اختیاری ادرار در شب و یا طول روز دارد، درمان مناسب را در نظر می گیرد.
برای شب ادراری کودک موثرترین درمان استفاده از دستگاه اعلام ادرار است. شاید این روش زحمت زیادی داشته باشد اما زمانی که والدین و کودک همکاری کنند، میزان موفقیت و درمان کودک به ۷۰ درصد می رسد. همچنین این روش کمی زمان بر است و شاید طول درمان آن به ۴ ماه هم برسد.
بسیار مهم: تنبیه کودکانی که شب ادراری دارند روشی مضر و بسیار خطرناک است چرا که این روش منجر به کاهش اعتماد به نفس کودک می شود.
برای درمان بی اختیاری ادرار در کودکان از طریق دارو هم معمولا داروهایی مانند دسموپرسین (DDAVP) و ایمی پرامین میتواند دفعات شب ادراری کودک را کاهش دهد. لازم به ذکر است که اگر مصرف دارو متوقف شود ممکن است شب ادراری در کودک مجدد ایجاد شود.
برای بی اختیاری ادرار روزانه هم چندین روش وجود دارد که در ادامه عنوان می کنیم:
- انجام تمرینات مهار بی اختیاری ادراری و تقویت عضلات اسفنکتر مثانه
- افزایش تدریجی فاصله بین دفعات ادرار
- تغییر عادات ادرار کردن (از طریق تشویق و زمان بندی ادرار کردن
- یادآوری کودکان برای ادرار کردن با استفاده از زنگ ساعت و یا موبایل
- آموزش وضعیت صحیح بدن هنگام ادرار کردن برای جلوگیری از تجمع ادرار در واژن
اگر بی اختیاری ادرار کودک مربوط به مشکل اسپاسم مثانه باشد، مصرف داروی اکسی بوتینین و تولترودین میتواند مؤثر باشد.
متاسفانه کودکان با شرایط زیر، بیشتر در معرض بی اختیاری ادرار قرار می گیرند :
- کودکانی که یبوست دارند
- کودکانی که عادات نامنظم برای مراجعه به سرویس بهداشتی دارند
- وجود مشکل در رشد جسمانی
- کودکانی که اضطراب دارند
عوارض احتمالی بی اختیاری ادرار در کودکان
- استرس و خجالت
- بثورات پوستی ناشی از لباس زیر خیس و مرطوب
عواقب روانی
علیرغم این واقعیت این مسئله یک موضوع ناراحت کننده است اما هیچ آسیبی به سلامت جسمی فرد وارد نمی کند، هم کودک و هم خانواده عواقب روانی قابل توجهی را تجربه می کنند که در نتیجه استرس و شرایط ناخوشایند ایجاد می کند. همچنین ممکن است تأثیر مخربی بر رشد اعتماد به نفس و مهارت های اجتماعی کودک داشته باشد و همچنین با عملکرد ضعیف تر در مدرسه همراه باشد.
در صورتی که هیچ نوع خودداری قبلی به دست نیامده باشد به عنوان “اولیه” یا اگر حداقل شش ماه از شب های خشک گذشته باشد “ثانویه” طبقه بندی می شود.
سوالات متداول
سن کنترل ادرار در کودکان چند سالگی است؟
کودکان اغلب در سنین 2 الی 4 سالگی، کنترل ادرار پیدا می کنند. البته حتی پس از پیدا کردن کنترل ادرار نیز، ممکن است کودک به طور گه گاه تا سنین 4 الی 6 سالگی نیز لباس یا بستر خود را خیس کند.
علت بی اختیاری ادرار هنگام خندیدن در کودکان چیست؟
بی اختیاری ادرار در کودکان موقع خندیدن ممکن است طی روز دیده شود. در این موارد مثانه در زمان نادرست منقبض و ادرار تخلیه می شود. بی اختیاری ادرار در کودکان موقع خندیدن نشانه بیماری جدی نمی باشد و نیاز به درمان نیز ندارد.
علت ادرار کودک در شلوار چیست؟
اضطراب، کمبود توجه و بیش فعالی، ژن های خاص، یبوست، تاخیر در رشد مثانه، دیابت، مثانه بیش فعال، کندی رشد جسمانی، کوچکی مثانه، آپنه انسدادی خواب، هورمون آنتی دیورتیک ناکافی، مشکلات ساختاری در مجاری، عدم احساس پر بودن مثانه، عفونت و خواب عمیق منجر به ادرار کودک در شلوار می شوند.
