عفونت روده در کودکان یکی از بیماری های بسیار شایع می باشد که با اصطلاح عمومی اسهال و استفراغ کودکان شناخته می شود. در مورد اهمیت این بیماری باید گفت درست است که در دو دهه اخیر آمار مرگ و میر آن به طور قابل توجهی بین 30 تا 35 درصد کاهش پیدا کرده است ولی با این حال باز هم آمار مرگ و میر در اثر این بیماری بالا می باشد. در سال 2015 چهارمین علل مرگ کودکان را در تمام جهان به این بیماری اختصاص دادند.
خلاصه این مقاله را با صدای دکتر سپیده قدری بشنوید:
علل عفونت روده در کودکان
در مورد اسهال و استفراغ کودکان در علم پزشکی اصطلاحی وجود دارد که به آن گاستروانتریت می گویند که حالت های مختلفی دارد و بیشترین درگیری در بین عموم جامعه با گاستروانتریت حاد می باشد که به معنی عفونت دستگاه گوارش است و ناشی از عوامل مختلف باکتریال، ویروسی و یا انگلی است که بیشتر هم در کودکان به دنبال خوردن مواد غذایی آلوده اتفاق می افتد.
- به طور کل شایع ترین علت بیماری های گوارشی در کودکان ویروسی می باشد که مهمترین آن روتاویروس است. در بعضی از کشور ها در کودکان زیر پنج سال استفاده از واکسن روتاویروس به صورت شایع و روتین در نظر گرفته می شود. این واکسن هنوز در کشور ما در دسترس نیست.
- فاکتور هایی که موجب ابتلای بیشتر بچه ها به این عفونت می شود به شرایط اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و فرهنگی جامعه بر می گردد. هر چقدر دسترسی بهداشتی کمی برای کودک در نظر گرفته شود چه از سوی شرایط بهداشتی جامعه چه از سوی خانواده احتمال ابتلا نیز بیشتر خواهد بود. چنانچه دسترسی به آب لوله کشی و آب آشامیدنی مناسب بیشتر باشد کمتر مبتلا خواهد شد به همین دلیل ویروس گوارشی در کودکان در کشور های در حال توسعه شیوع بیشتری دارد.
- از نظر غذایی نیز عوامل باکتریال و انگلی بیشتر به عفونت های غذایی مرتبط است و موجب اسهال و استفراغ می شود که در کودکان کمتر از 5 سال شایع تر است و به دنبال آن موارد بستری و مرگ و میر نیز بیشتر خواهد بود. البته در سنین سالمندی نیز این اتفاق نسبت به سایر سنین بیشتر رخ می دهد.
- پیک های فصلی نیز در ابتلا به عفونت روده در کودکان موثر است پیک های نوروویروس و روتاویروس در فصل هایی که هوا خنک است بیشتر اتفاق می افتد. بعضی ویروس ها نیز وجود دارند مثل آدنوویروس ها که در تمام طول سال می توانند برای ما گاستروانتریت حاد را بوجود بیاورند . همچنین عفونت های باکتریال خاصی هم وجود دارد که به آب و هوای گرم بیشتر علاقه مند است به همین دلیل میزان بستری بچه ها در این آب و هوای گرم به دلیل اسهال و استفراغ ها بیشتر است.
- در مورد علت های دیگری که می تواند وجود داشته باشد نقص ایمنی یا مشکل سوء تغذیه کودک است. یک سری بیماری های زمینه ای نیز مثل مالاریا، سرخک و عفونت های مختلف که به دنبال عدم تغذیه مناسب کودک به آن مبتلا می شود می تواند در بوجود آمدن این عفونت موثر باشد.
- اما علت مهمتری که در بیشتر کتاب های پزشکی و در تحقیقات جهانی درمورد آن صحبت می شود تاثیر تغذیه انحصاری با شیر مادر در سنین اولیه تولد کودک است که در کاهش ابتلا به اسهال و این بیماری بسیار موثر است.
- مورد بعدی کمبود ویتامین های مورد نیاز بدن کودک است که مهترین آن ها ویتامین آ است که مصرف زیاد آن تاثیر بسیاری در کاهش ابتلا به اسهال دارد. ویتامین دیگر زینک می باشد که یکی از ریز مغذی های مهم برای جلوگیری از ابتلا به اسهال و استفراغ و کاهش مرگ و میر کودکان مبتلا است.
پیشنهاد مقاله: غذاهای ممنوعه برای کودکان رفلاکسی
علائم عفونت روده در کودکان
یکی از شایع ترین علائم، اسهال است که دفع بیش از سه بار در روز به صورت شل یا آبکی را شامل می شود. اگر هم مدفوع به حالت قوام دار باشد اما به تعداد دفعات زیاد اتفاق بیفتد باز هم مشکوک است اما اگر مدفوع در بچه هایی که شیر مادر خوار هستند به شکل ابکی باشد اما بصورت چسبناک این مورد را اسهال در نظر نمی گیرند. الویت بندی بیماری برای بچه ها در درجه بندی اسهال آن ها است، میزان آب بدن و مقدار مایعاتی که به دنبال اسهال دفع می کنند مشخص کننده می باشد.
- مواردی که اسهال خفیف است می گوییم حدود 3 تا 5 درصد آب بدنشان را از دست داده اند.
- اگر اسهال متوسط باشد، 6 تا 9 درصد آب بدن کودک از دست رفته است.
- چنانچه شدید باشد بیش از 10 درصد آب بدنشان را از دست داده اند.
که علائم در موارد بالا بسیار متفاوت می باشد از فشار خون گرفته تا خشکی پوست، حالت تنفس، بی حالی، تعداد ضربان قلب، مقدار اشک و خشکی آب دهان.
در مورد اسهال هایی که با عوامل میکروبی همراه هستند به جز موارد بالا علائمی که اضافه می شوند تب بسیار بالا است که کودک بیشتر از 40 درجه تب دارد، همچنین خون در مدفوع، استفراغ مکرر. دفع مدفوع بسیار که شامل بیش از 10 بار در روز است.
عفونت هایی که مربوط به انگل ها هستند و در روده اتفاق می افتند معمولا طولانی مدت هستند. حتی ممکنن است کودک تا دو هفته علائم داشته باشد. اسهال بدبو تر است و در این موارد بیماری کودک را بیشتر در معرض خطر رشد ضعیف تر و سوء تغذیه قرار می دهد. همچنین استفراغ، درد های شکمی و حالت تب که اگر با اسهال همراه باشد با دفع مدفوع خونی، خون واضح در داخل مدفوع، تب و دردهای شکمی بیشتر خواهد بود با دفع مدفوع درد شکم بهتر می شود و مجدد بیشتر خواهد شد و حالت دیزانتری بوجود می آید.
در ادامه به انواع حالت اسهال در اطفال اشاره می کنیم:
- گاستروانتریت
- اسهال طول کشیده که 7 تا 13 روز طول می کشد
- اسهال پایدار که 14 روز و بیشتر طول می کشد
که مورد دوم و سوم در رشد و تکامل کودک بسیار اثر گذار است و حائز اهمیت می باشد و نیاز به بررسی بیشتر دارد.
اختلالات گوارشی در کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص عفونت روده در کودکان نیاز است تا چند پارامتر بررسی شود. شرایط آبرسانی به بدن بچه باید مورد ارزیابی قرار بگیرد. تعادل الکترولیت های خون کودک برای تشخیص بسیار مهم است و بررسی شواهد عفونت های باکتریال مهاجمی که می تواند اتفاق افتاده باشد.
برخی شواهد عبارتند از تعداد دفعات اسهال، میزان دفع مدفوع همراه با خون، تب و مدت زمان تب، میزان شدت تب، تعداد دفعات تکرار استفراغ و میزان قابل کنترل بودن آن، مایعاتی که کودک دریافت کرده چه به صورت خوراکی و چه به صورت تزریقی، آیا بچه بی حال است یا خیر، تمایل به میزان مصرف آب دارد یا خیر، کم است یا زیاد و موارد دیگر نظیر تعداد ضربان قلب و میزان فشار خون کودک.
بررسی آزمایشگاهی برای تشخیص عفونت روده در کودکان
مهمترین آزمایشی که برای بچه انجام می شود آزمایش مدفوع می باشد که در واقع دفع خون، دفع عوامل میکروبی در آن در نظر گرفته و بررسی می شود. سایر مواردی که عوامل میکروبی و باکتریایی در آن دخالت دارد آزمایش کشت مدفوع می باشد که آزمایش بسیار مهمی است.
اگر علل انگلی مطرح باشد برای اسهال معمولا بررسی انگل در مواردی اندیکاسیون پیدا می کند که کودک مسافرت داشته یا آب غیر بهداشتی استفاده کرده است چون احتمال عفونت های انگلی در روده بیشتر می شود. برای بررسی باید حداقل سه نمونه در سه روز مجزا از مدفوع گرفته شود و نمونه به صورت دقیق زیر میکروسکوپ بررسی شود.
درخواست نوشتن آزمایش آنلاین دهید!
آزمایش میخوای بدی و نیاز به نسخه اینترنتی آزمایش داری؟ درخواست نوشتن نسخه آزمایش آنلاین ازپزشک داری؟
قبل از درخواست ویزیت، از طریق اپلیکیشن ازپزشک با قیمت خیلی مناسب درخواست آزمایش آنلاین بده و بعد از انجام آزمایش با جواب آزمایشت ازپزشک ویزیت بگیر!
پیامدهای بلندمدت عفونت روده در کودکان
بیماری های اسهالی کودکان اگر که در بچه های کوچکتر به وجود بیاید معمولا اپیزود های بیشتری در طول سال اتفاق می افتد. احتمال اینکه حالت طولانی و پایدار پیدا کند زیاد است که این امر اگر اتفاق بیفتد باعث سوء تغذیه، کوتاه شدن قد و کاهش مواد مغذی بدن در بچه ها می شود و در تکامل عصبی حرکتی و تکامل شناختی آن ها تاثیر واضحی می گذارد.
درمان ویروس گوارشی در کودکان
مهمترین عامل درمان، رساندن آب و مایعات کافی به بدن کودک است. که اگر کودک قابلیت مصرف خوراکی داشه باشد مهمترین دارو همان ORS می باشد که جایگزین مایعات از دست رفته بدن کودک می باشد. استفاده ار مکمل روی هم در کشور های در حال توسعه استفاده می شود که در بهبود علائم بالینی بسیار موثر است. نیاز است شرایط از دست دادن مایعات از بدن کودک در طول 4 تا 6 ساعت مورد ارزیابی قرار بگیرد و بر اساس میزان شدت آن مکمل ORS تجویز شود.
اگر که کودک استفراغ داشته باشد باز هم این دارو را می توان به او داد اما این سری به کمک قطره چکان، قاشق و یا سرنگ با حجم کمتر و به تدریج به کودک می دهیم. از 5 سی سی شروع کرده و به نوبت در هر سری آن را افزایش می دهیم.
درمان خانگی عفونت روده در کودکان
استاندارد های جهانی به ما می گوید آن چه که اهمیت دارد این است که نوشابه های گاز دار اصلا مصرف نشود. همچنین آبمیوه های صنعتی، چای و مایعاتی که در منزل به کودکان می دهید به دلیل الکترولیت های موجود در آب که قابل تنظیم نیست اصلا توصیه نمی شود. در نتیجه بهترین دارو همان ORS می باشد.
غذاهای مفید برای عفونت روده کودکان
به صورت کلی برای رژیم غذایی کودکان مواردی که توصیه می شود عبارتند از: غذاهایی که کربوهیدرات های یپیچیده دارند مانند برنج، گندم، سیب زمینی، نان، غلات را می توان استفاده کرد همچنین گوشت با چربی کم اما کربوهیدرات های ساده تر مثل قند و شکر، میوه ها به خصوص سیب و موز، آبمیوه ها و نوشابه های گازدار توصیه نمی شوند.
اگر که کودکمان شیر خشک استفاده می کند باید دقت کنیم که شیر خشک نباید رقیق استفاده شود و اصلا بدون تجویز پزشک نباید آن را به شیرخشک های بدون لاکتوز تغییر دهیم. در موارد بسیار خاصی که پزشک صلاح بداند و برای بچه عدم تحمل لاکتوز را تشخیص دهد می توان شیر خشک های خاص را که فاقد لاکتوز هستند مصرف کرد.
یکی از جذابیت‌های اپلیکیشن از پزشک این است که بیمار امکان دریافت مشاوره با متخصص گوارش را داشته، و با استفاده از این خدمات می‌توانند بدون اتلاف وقت، با صرف هزینه کمتر، و بدون نیاز به تحمل شلوغی مطب به صورت کاملا آنلاین ازپزشک مورد نظر خود به راحتی ویزیت آنلاین دریافت کنید. برای استفاده از این خدمات ارزشمند کافی است اپ ازپزشک را نصب کرده تا از تمامی خدمات مخصوص بیماران بهره‌مند شوید.
اسم آنتی بیوتیک برای عفونت روده کودکان
توصیه می شود بدون تجویز پزشک و بدون تشخیص علل میکروب که نیاز به درمان آنتی بیوتیکی پیدا می کند و آن هم توسط پزشک انجام می شود، هرگز آنتی بیوتیک به صورت خودسرانه توسط والدین به کودکان داده نشود.
میزان روی تجویز شده نیز حتما توسط پزشک و با توجه به سن و وزن کودک تنظیم می شود. درمان های دیگری هم برای اسهال در نظر می گیرند که درمان های علامتی است که برای استفراغ در نظر گرفته می شود. همچنین استفاده از پروبیوتیک ها هم که اخیرا بسیار مورد توجه قرار گرفته برای موارد باکتریال قابل استفاده است.
نکته ی بسیار مهم این است که به هیچ عنوان خودسرانه به کودکان دارویی که باعث کاهش ایجاد حرکات روده می شود ندهید از جمله داروی لوپرامید چرا که عوارض بسیار زیادی برای کودکان همراه خواهد داشت. همچنین داروهای ضد استفراغ خاص مثل فنوتیوزین ها هم اصلا توصیه نمی شود.
پیشگیری از ابتلا به عفونت روده در کودکان
مهمترین چیزی که در پیشگیری از اسهال به آن اشاره کردیم مصرف شیر مادر به خصوص در 6 ماه اول عمر به صورت انحصاری است یعنی هیچ ماده غذایی و هیچ مایعاتی به جز شیر مادر نباید استفاده شود تا باعث کاهش ابتلای کودکان به عفونت روده ای شود. ویتامین ها هم جز مکمل هایی هستند که از همان بدو تولد مصرف آن ها برای کودکان توصیه می شود.
همچنین شرایط آب و فاضلاب منطقه، شرایط بهداشتی نیز موثر است به طوری که هرچه منابع آب تمیز تر و شرایط بهداشتی بهتر باشد کاهش ابتلا به عفونت های روده ای را هم شاهد خواهیم بود.
مراقبت از کودکان در حین و پس از عفونت روده
در واقع 88 درصد از مرگ و میر ناشی از اسهال در جهان مربوط به آب ناسالم، تخلیه نامناسب فاضلاب ها و بهداشت ضعیف بچه ها می شود. به همین دلیل شست و شوی منظم دست ها با صابون در خانه به والدین توصیه می شود. از نظر دفع مدفوع شرایط بهداشتی را حتما در نظر بگیرید که موجب کاهش ابتلا به اسهال می شود.
نکنه مهم در مورد اسهال مسافران در فصل مسافرت
شایع ترین مشکل بهداشتی که به دنبال مسافرت اتفاق می افتد اسهال و استفراغ می باشد که معمولا اسهال ها به صورت آبکی هستند گاها بصورت دفع مدفوع خونی. معمولا 90 درصد آن ها بدون درمان در طی یک هفته خوب می شوند و سایر هم در مدت یک ماه بدون درمان بهبودی کامل می یابند. کودکان کمتر از 2 سال نیز بیشترین رنج سنی هستند که در معرض ابتلا به این اسهال هستند به خصوص موارد شدید آن. حتما برای درمان از مایعات درمانی استفاده شود. آنتی بیوتیک تجویزش با نظر پزشک باید صورت بگیرد و مصرف خودسرانه آن اصلا توصیه نمی شود.
چنانچه اسهال مداوم بود و کودک شما تب های بسیار بالایی را تجربه کرد حتما به پزشک مراجعه نمایید. جهت پیشگیری، مسافران حتما باید از آب جوشانده شده و یا بسته های آب معدنی استفاده کنند. یخ، سالاد و میوه هایی که حالت پوست کنده دارد استفاده نشود. غذا حتما سعی شود به صورت داغ مصرف شود. غذاهای دریایی خام و یا نیم پز در رستوران ها اصلا استفاده نشود. از استخر های شنا و یا مکان هایی که آب آلوده است جهت شنا کردن به خصوص برای کودکان بپرهیزید.
بیشتر بخوانید: عدم تحمل لاکتوز در نوزادان و کودکان
