وقتی صحبت از اثرات منفی آلودگی هوا می شود تمرکز زیادی بر روی بیماری های جسمی ناشی از قرار گرفتن در معرض آلاینده ها قرار می گیرد. آیا می دانید تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان چیست؟ به خوبی ثابت شده است که آسیب آلودگی هوا بر بدن انسان جدی است و تقریباً همه اندام ها را تحت تأثیر قرار می دهد. آسم، بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان، مرگ زودرس و سکته مغزی از جمله لیست طولانی مشکلاتی هستند که می‌توانند در اثر قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا ایجاد شوند.
تنفس هوای آلوده نه تنها باعث آسیب قلب و ریه می شود بلکه باعث تخریب عصبی و مشکلات سلامت روانی می شود. میخواهیم در ادامه به تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان و راهکار مقابله با آن بپردازیم:
ارتباط آلودگی هوا و سلامت روان
آلاینده‌های سمی هوا باعث آسیب به اندام‌های تنفسی و همچنین با افزایش اضطراب و افسردگی بر سلامت روان می‌شوند. به گفته سازمان بهداشت جهانی آلودگی هوا به هرگونه تغییر فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیکی در هوا اطلاق می شود که ممکن است به دلیل گازهای مضر، گرد و غبار و دود آلوده شود که گیاهان، حیوانات و انسان ها را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. این آلاینده‌های هوا می‌توانند اثرات عصبی شناختی جدی ایجاد کنند. از تغییرات رفتاری گرفته تا اختلالات عصبی، که در نهایت می‌توانند اثرات مخربی بر سلامت روان داشته باشند.
ذرات آلودگی می توانند از ریه به خون عبور کنند و در برخی موارد از آکسون عصب بویایی به سمت مغز حرکت کنند.
تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان
تحقیقات علاوه بر آسیب های جسمانی به تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان اشاره می کند. در اینجا یک مرور کلی بر این تاثیرات وجود دارد:
- ارتباط بین آلودگی هوا و اختلال دوقطبی، افسردگی، اسکیزوفرنی و اختلالات شخصیت وجود دارد.
- در روزهایی که آلودگی PM افزایش یافته است مراجعه به مراکز خدمات سلامت روان بیشتر است.
- مرگ و میر مرتبط با اختلالات روانی و رفتاری در روزهای مه آلود و الوده بیشتر است.
- مطالعات مختلف کشف کرده اند که خودکشی با سطوح بالاتر NO 2 , O 3 , PM و SO 2 مرتبط است.
- افزایش دامنه بین چارکی در NOx و PM 2.5 با افزایش 18 تا 39 درصدی در اختلالات روانی رایج ارتباط دارد.
- افزایش دامنه بین چارکی در PM 10 با 33 درصد از تجربیات روان در ارتباط است.
- محققان دریافته‌اند که اگر افراد در سنین 12 سالگی در مناطقی با آلودگی هوای بالاتر بزرگ شده باشند در سن 18 سالگی 3 تا 4 برابر بیشتر در معرض افسردگی قرار میگیرند.
پیشنهاد مقاله: روانشناسی برای کودکان جهت رشد و پرورش استعداد آن ها
کمک برای کاهش تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان
اما برای اینکه کمکی به کاهش تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان خود کنیم بهتر است موارد زیر را در نظر بگیریم:
- ماندن در خانه: گذراندن زمان در داخل خانه عموماً قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوای محیط را کاهش میدهد.
- تمیز کردن هوای داخل ساختمان: سیستم‌های تمیزکننده هوای قابل حمل یا مرکزی می‌توانند غلظت آلاینده‌های هوای داخل خانه را از منشاء بیرونی یا داخلی کاهش دهند.
یکی از جذابیت‌های اپلیکیشن از پزشک این است که بیمار امکان دریافت مشاوره با متخصص روانشناسی و مشاوره پزشکی آنلاین را داشته، و با استفاده از این خدمات می‌توانند بدون اتلاف وقت، با صرف هزینه کم‌تر، و بدون نیاز به تحمل شلوغی مطب به صورت کاملا آنلاین ازپزشک مورد نظر خود به راحتی مشاوره دریافت نمائید و یا ویزیت شوید. برای استفاده از این خدمات ارزشمند کافی است اپ ازپزشک را نصب کرده تا از تمامی خدمات مخصوص بیماران بهره‌مند شوید.
تاثیر آلودگی هوا بر مغز
بررسی تأثیر آلودگی هوا بر مغز به دلیل غیرقابل دسترس بودن آن نسبت به سایر اندام‌ها دشوارتر بوده است. تعداد فزاینده ای از مطالعات تصویربرداری عصبی پیش بالینی و انسانی نشان می دهد که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا ممکن است خطر آسیب شناسی روانی درونی را با تغییر در نواحی پیشانی لیمبیک مغز، از جمله هیپوکامپ، آمیگدال، و قشر پیش پیشانی (PFC) افزایش دهد.
این مناطق نقش کلیدی در پاسخ به استرس و تنظیم هیجان دارند و در پاتوفیزیولوژی اختلالات درونی نقش دارند. مطالعات پیش‌بالینی نشان میدهد که ذرات بسیار ریز (UFP) و ذرات نانومتری (nPM) ممکن است مستقیماً از طریق عبور از حباب بویایی و سد خونی مغز بر سیستم عصبی تأثیر بگذارند و سایر آلاینده‌های هوا (PM 2.5 ، PM 10 ، O 3 و غیره) ممکن است به طور غیرمستقیم بر روی سیستم عصبی تأثیر بگذارند. از طریق واکنش های عصبی یا التهابی عصبی بر CNS تأثیر می گذارد.
مطابق با این یافته‌ها مطالعات تصویربرداری عصبی انسان نشان میدهد که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا با حجم‌های پایین‌تر ماده خاکستری فرونتولیمبیک (مانند PFC، نواحی زمانی میانی) و ریزساختار تغییر یافته دستگاه‌های ماده سفید که نواحی پیشانی لیمبیک مغز (مانند بسته سینگولوم) را به هم متصل میکند مرتبط است. پس علاوه بر تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان این عامل در تغییر مغز نیز تاثیر دارد.
خطر آلودگی هوا برای سالمندان و کودکان
تعدادی از عوامل توضیح می دهند که چرا خطرات برای نوزادان متولد نشده ، نوزادان تازه متولد شده و کودکان خردسال بیشتر است. از آنجایی که کودکان هنوز در حال رشد هستند آلودگی هوا در مرحله رشد زندگی به آنها آسیب می رساند و باعث مشکلات سلامتی مادام العمر می شود. قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در سنین پایین می تواند مانع رشد ریه ها شود. رشد مغز را مهار کند و خطر ابتلا به بیماری هایی مانند آسم را افزایش میدهد. آلودگی هوا خطرات سلامتی کوتاه مدت و بلندمدت برای کودکان و افراد مسن دارد.
قرار گرفتن در معرض سطوح بالای ذرات معلق میتواند برای سالمندان منجر به کاهش عملکرد ریه، عفونت‌های تنفسی و تشدید آسم ناشی از قرار گرفتن در معرض کوتاه مدت شود. در حالی که قرار گرفتن طولانی مدت یا مزمن در معرض ذرات ریز خطر ابتلا به بیماری هایی با شروع طولانی تری مانند برخی بیماری های غیر واگیر مانند سکته مغزی، بیماری قلبی، بیماری انسداد مزمن ریه و سرطان را افزایش می دهد.
ارتباط آلودگی با افسردگی
تحقیقات در مورد تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان نشان داده است که التهاب مغزی ناشی از قرار گرفتن در معرض PM افزایش یافته است. افزایش سطح سیتوکین ها ، مولکول هایی که پاسخ التهابی بدن را تنظیم می کنند، با اضطراب و افسردگی مرتبط است. التهاب عصبی طولانی مدت همچنین عامل بسیاری از اختلالات سیستم عصبی مرکزی مانند بیماری آلزایمر و بیماری پارکینسون است.
پیشنهاد ویژه: آب درمانی چیست و چه تاثیری در سلامتی دارد؟
راهکارهای مناسب برای کاهش اثرات روانی آلودگی هوا
راه هایی وجود دارد که می توانید برای کنترل سلامت روان خود انجام دهید، مانند:
- مدیریت استرس از طریق مدیتیشن، یوگا، آرام سازی عضلانی
- تنظیم رژیم غذایی و ورزش
- خواب کافی و نور خورشید
- به دنبال درمان باشید.
کاهش دوز موثر استنشاقی آلودگی هوا:
در مقایسه با دهان، بینی فیلتر مؤثرتری برای جلوگیری از رسیدن ذرات و گازها و بخارات محلول در آب به ریه است. بنابراین تنفس از طریق دهان در سطوح بالاتر فعالیت، دوز آلاینده‌هایی را که به دستگاه تنفسی تحتانی می‌رسند بیشتر میکند.
- پرهیز از فعالیت در فضای باز در زمانی که و در جایی که سطح آلودگی هوا بیشتر است.
- کاهش قرار گرفتن در معرض ریزمحیط های نزدیک به منابعی مانند ترافیک.
- استفاده از تجهیزات حفاظت فردی – ماسک تنفسی.
سوالات متداول
آیا آلودگی هوا برای زنان باردار خطرناک است؟
بله آلودگی هوا باعث خطرات جدی مانند تاثیرات جبران ناپذیر روی جنین و یا سقط جنین میشود.
چه مواد غذایی باعث کاهش تاثیرات آلودگی هوا میشود؟
مقدار زیادی نوشیدن مایعات، سبزیجات فراوان، و نوشیدن یک لیوان شیر میتواند کمک کننده باشد.
آلودگی هوا با کدام یک از بیماری های روان در ارتباط است؟
اختلالات شخصیت، افسردگی، اختلال دوقطبی، افسردگی در ارتباط است.
